30 Δεκ 2010

Το σημείο μηδέν του πολιτισμού




Θα ήταν ανώφελο να ακολουθήσει ένα λογίδριο που να καταγράφει τους τρόπους μέσω των οποίων τα σημερινά μπαρζ (bars) είναι ανίκανα να στεγάσουν τις επιθυμίες μας. Έχουν ειπωθεί πολλές φορές και έχουν διερευνηθεί άλλες τόσες τα χίλια μύρια αίτια για αυτήν την κατάντια. Ταυτόχρονα, ας μην ξεχνάμε ότι και η αντίληψη που μας θέλει μακριά από τα μπαρζ επίσης χάνει έδαφος.

Είναι χαρακτηριστικό της ελληνικής (υπό)παιδείας και (υπό)κουλτούρας το γεγονός ότι τίποτα δεν μπορεί να υπάρξει σε αυτό τον τόπο χωρίς να σημαίνει και κάτι άλλο. Χωρίς να είναι "και καλά". Δεν την γλιτώνεις με τίποτα, το έχουμε καταλάβει αυτό. Αν ανήκεις στην κατηγορία των ανθρώπων που συχνάζουν στα μπαρζ (για οποιοδήποτε λόγο), είσαι αλλοτριωμένος και υπέρ της αλλοτρίωσης. Αν είσαι από εκείνους που προτιμάνε τα παγκάκια, τις πλατείες, τους πεζοδρόμους κτλ είσαι από γραφικός έως και λίγο γελοίος. Εάν είσαι στην περίεργη και ύποπτη κατηγορία που καταγράφει την παρουσία της εκατέρωθεν, τότε απλά τα ακούς και από τους μεν και από τους δεν. Είπαμε, δεν την γλιτώνεις.

Είναι εξίσου ανώφελο να επιχειρηματολογήσει κανείς για την κάθε επιλογή. Δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος να υπερασπιστεί κανείς τόσο τα μπαρζ ή τις πλατείες. Και τα δύο ανήκουν σε ένα φαντασιακό το οποίο δεν επιδέχεται παρουσιάσεις και δικαιολογίες. Η νύχτα είναι νύχτα και η επιλογή να την περάσεις στο ένα ή το άλλο μέρος υπαγορεύεται από ανάγκες, τυχαιότητα και διάθεση. Ποτέ από ιδεολογική κατάρτιση. Συνεπώς, όσοι ηθικολογούν υπέρ της μίας ή της άλλης επιλογής μπορούν να σταματήσουν να μας μιλάνε, γιατί έτσι κι αλλιώς δεν τους δίνουμε σημασία.

Με αυτά και με αυτά όμως, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι το φαντασιακό που λέγεται μπαρ έχει φτάσει σε έναν κορεσμό. Πέρα από την αηδιαστική ομοιομορφία, την επαναλαμβανόμενη κοινοτυπία, τις τιμές που καλείσαι διαρκώς να διαπραγματευτείς για να νιώσεις άνθρωπος και όχι ζώον, και την αδικαιολόγητα εκκωφαντική και κατά βάση προσβλητική μουσική σε μπαρ-τρύπες, πρόσφατα συναντήσαμε μια κατάσταση (ambiance) η οποία μας έκανε σοβαρά να σκεφτούμε για το μέλλον αυτού του κόσμου. 

Υπάρχει σε ένα μικρό στενό αυτής της ταλαίπωρης πόλης μια στοά. Στην αρχή αυτής της στοάς, αντικριστά και σε κάθε γωνία, με απόσταση λίγων μέτρων αναμεταξύ, υπάρχουν δύο μπαρζ. Το κάθε ένα από αυτά έχει τραπεζάκι-μπάρα και καρέκλες μέσα στην στοά. Χωρίς να διακινδυνεύεις κάποια υπερβολή, μπορείς να πεις ότι οι θαμώνες του ενός μπαρ βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από εκείνους του άλλου. Υπό άλλες συνθήκες, με μια δυναμική αφαίρεση, θα μπορούσε να πει κανείς ότι μια τέτοια κατάσταση ευνοεί τις εφήμερες γνωριμίες. "Και καλά". Στην πραγματικότητα,  και με έναν τρόπο που δυσκολεύεσαι να κατανοήσεις εάν δεν συμβαίνει επίτηδες, το αντίθετο ακριβώς κυριαρχεί. Όχι απλά η γνωριμία μεταξύ αγνώστων απαγορεύεται, αλλά και η απλή συνομιλία μεταξύ των φίλων/εραστών που βρίσκονται εκεί έχει καταργηθεί. Πως το καταφέρανε αυτό το μηδενικό; Πολύ απλά. Το κάθε μπαρ (και υπενθυμίζουμε ότι η απόσταση μεταξύ τους είναι ελάχιστα μέτρα) παίζει τσίτα, τέρμα, φουλ, μουσική. Διαφορετική. Και από το ένα αυτί, και από το άλλο. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι σου αρέσει η τσίτα μουσική, ακόμα και αν τύχει να σε ευχαριστεί η μουσική επιλογή του κάθε βλαχο-dj, δεν γίνεται να την ακούσεις. Ακούγεται, με την ίδια ένταση, μουσική από το άλλο μπαρ. Τόσο απλά. 

Επιλέγουμε με κάποια συγκίνηση και στεναχώρια ταυτόχρονα να αποκαλέσουμε αυτή την συνθήκη "σημείο μηδέν του πολιτισμού", και αυτό γιατί ενσαρκώνει με αριστοτεχνικό τρόπο ό,τι είναι στραβό σε τούτο τον κόσμο: την απαγόρευση της επικοινωνίας, την εμπορευματική εκμετάλλευση της αίσθησης του εγκλεισμού (και μάλιστα σε ανοιχτό χώρο!), την γενικευμένη σύγχυση, την αντιμετώπιση των ανθρώπων σαν να είναι αγελάδες και την αποδοχή αυτού από τις αγελάδες-πελάτες, και την υποβάθμιση κάθε έννοιας του ανθρώπινου. 

Θεωρούμε σημαντική προσφορά στην ιστορία την διενέργεια συνεντεύξεων με τους θαμώνες και τους δημιουργούς αυτού του σημείου μηδέν, μόνο και μόνο, αν θέλετε, για να καταγραφούν οι εντυπώσεις και οι επιθυμίες μιας μερίδας ανθρώπων που, χωρίς ίσως να το έχουν καταλάβει, βρίσκονται στο προνομιακό σημείο να εκφράζουν τόσο εύγλωττα την παρακμή της κοινωνίας. Μιας κοινωνίας, τελικά, που συνεχώς μας θυμίζει ότι η μοναδική της επιθυμία που εκφράζεται συλλογικά είναι η επιθυμία να πάει για ύπνο.

12 Δεκ 2010

Η Αρνητική Διαλεκτική Σπάει Τούβλα?




Αντιγράφουμε από τις σημειώσεις για τις διαλέξεις:

"Τι σημαίνει αρνητική διαλεκτική; -η διαλεκτική όχι της ταυτότητας, αλλά της μη-ταυτότητας. Όχι η τριαδική μορφή, παραείναι επιδερμική. Συγκεκριμένα, η έμφαση στην αποκαλούμενη σύνθεση είναι απούσα. Η διαλεκτική αναφέρεται στην λεπτή γραμμή της σκέψης, στην εσωτερική δομή, δεν είναι αρχιτεκτονικό σχέδιο.

Βασική αρχή: η δομή της αντίφασης, με διττή έννοια:

1) ο αντιφατικός χαρακτήρας της έννοιας (concept), δηλ. η έννοια σε αντίφαση ως προς το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται [...]

2) ο αντιφατικός χαρακτήρας της πραγματικότητας: μοντέλο; η ανταγωνιστική κοινωνία. 

"Η ουσία του μοντέλου της ανταγωνιστικής κοινωνίας είναι το γεγονός ότι δεν συγκροτείται ως κοινωνία γεμάτη αντιφάσεις ή παρά τις αντιφάσεις της, αλλά ακριβώς λόγω των αντιφάσεων της. Με άλλα λόγια,  μια κοινωνία που βασίζεται στο κέρδος αναγκαστικά εμπεριέχει αυτόν το διαχωρισμό στην κοινωνία λόγω της αντικειμενικής ύπαρξης του κινήτρου του κέρδους."


[και τώρα η συνέχεια]

"Υπόθεση της διαλεκτικής είναι να πειράξει τις υγιείς απόψεις των μεταγενέστερων εξουσιαστών για το αμετάβλητο της πορείας του κόσμου, και να αποκρυπτογραφήσει στις "proportions" το πιστό και σμικρυμένο είδωλο κατόπτρου των άμετρα μεγεθυσμένων δυσαναλογιών των συνθηκών. Ο διαλεκτικός Λόγος είναι παράλογος έναντι του κυρίαρχου λόγου: μόνο αποδεικνύοντας την ενοχή του τελευταίου και αναιρώντας-υπερβαίνοντας τον γίνεται ο ίδιος λογικός."



11 Δεκ 2010

Καιρικά φαινόμενα

 
 
Αν είναι κανείς ευτυχισμένος, μπορεί να το μαντέψει ακούγοντας τον άνεμο. Αυτός προειδοποιεί και τον δυστυχισμένο [...] και τον ξεσηκώνει από τον ελαφρύ ύπνο και το τρομακτικό όνειρο. Στον ευτυχισμένο τραγουδάει το τραγούδι της σιγουριάς του: το μανιασμένο σφυριχτό του δηλώνει, ότι δεν μπορεί πια να του κάνει τίποτε.

8 Δεκ 2010

Και κάτι πιο αισιόδοξο

Αντιγράφουμε κάτι που το βρήκαμε αντεγραμμένο κάπου αλλού, που το είχε αντιγράψει κάποιος άλλος. Τέλος πάντων, από κάπου προέρχεται αυτό, δεν έχει σημασία, το κυκλοφορούμε και εμείς με την σειρά μας γιατί είναι κάπως πιο αισιοόδοξο από το προηγούμενο.

"Στο μεταξύ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις (όχι μόνο η δική μας) κάνουν ασκήσεις κοινωνικής μηχανικής και δοκιμάζουν τα όρια της αντοχής των κοινωνιών, ποντάροντας αυτάρεσκα στο αξίωμα της ΤΙΝΑς. There is no alternative. Είσαι σίγουρος ρε μάγκα; Το 'χεις σκεφτεί καλά; Γιατί, ξέρεις, υπάρχει πάντα και η αλτέρνατιβ να πάρει ο άλλος πέτρες και καδρόνια και να τα κάνει όλα παρανάλωμα του πυρός. Καταστροφική αλτέρνατιβ, παράλογη αλτέρνατιβ, αδιέξοδη αλτέρνατιβ, όπως θες πέστο, αλλά πάντως αλτέρνατιβ. Όταν αφήνεις την αγανάκτηση να συσσωρεύεται στο μαλακό υπογάστριο της κοινωνίας, ρισκάρεις να κάτσει κάποια στραβή, να βρεθεί την κακιά την ώρα ένας Κορκονέας στα Εξάρχεια, ή στο Δουβλίνο ή στη Λισαβώνα, και κάτσε μετά εσύ στην τηλεόραση να παρακολουθείς τι ωραία που καίγονται οι κάδοι των σκουπιδιών, ψάχνοντας το βαθύτερο μήνυμα και το πολιτικό συγκείμενο της αναμπουμπούλας. Κι άμα το βρεις, γράψε μου.

Ο Δεκέμβρης του 2008 ήταν μια προειδοποίηση."

Άσε τα φιλοσοφικά...



Στα πλαίσια του "παρατηρώ την ζωή", και ευρισκόμενος στην άδεια στάση ενός τρόλλευ περιμένοντας τον οδηγό να ρουφήξει το τσιγάρο του, αποφασίζω να του ξεκινήσω την κουβέντα. Αποφάσισα δηλαδή να διευρύνω την σκοπιά μιας συνδιαλλαγής που συνήθως περιορίζεται στις φράσεις "πας πλ. Αττικής;". Να κάνω και εγώ, ρε παιδί μου, μια επιτόπια "εργατική έρευνα".

Ξεκινάω λοιπόν και τον ρωτάω "πως πάνε τα πράγματα;". Απλά και κοινότυπα. "Άσε," μου απαντάει, "χάλια. Να, έχουμε βγάλει και αφίσες που τα εξηγούν όλα." (Η αφίσα έλεγε κάτι του στυλ "μας κόβουν τα πάντα".) "Κινητοποιήσεις θα κάνετε για αυτά;" Συνεχίζω στο ίδιο ύφος. "Ναι, βέβαια, αλλά πρέπει να ενωθούμε όλοι. Να σου πω την αλήθεια, θα έπρεπε τώρα να είμαστε όλοι έξω από την βουλή και να τα κάνουμε πουτάνα..!". Πετάγεται μια από δίπλα, λέει "Ντεν βγκαίνει τίποτα έτσι." "Κι όμως," συνεχίζει ο οδηγός, "αν πηγαίναμε όλοι μαζί θα μπορούσαμε να πετύχουμε τα πάντα...". "Σαν οδηγοί, πιο είναι το μεγαλύτερο σας πρόβλημα;" ρωτάω, μπας και καταφέρω να εισχωρήσω λίγο στη σκέψη του. "Θα σου πω. Να πας και μόνος σου να τα δείς. Να πας ένα πρωί να πάρεις το 12 που ξεκινάει από την Νίκαια και φτάνει μέχρι την Πλ. Αττικής. Να δείς εκεί τι γίνεται. Κάθε μέρα το τρόλλευ είναι γεμάτο πακιστανούς και μαύρους που κουβαλάνε όλες τις αρρώστιες του κόσμου!"........

Λίγες μέρες μετά, περπατάω στο δρόμο και πετυχαίνω διαδήλωση εργαζομένων των ΜΜΜ. Κατευθύνονται στο Σύνταγμα, όπου, όπως πληροφορεί από την ντουντούκα ο επικεφαλής, θα παραδωθεί ψήφισμα στον υπουργό. (Φαντάζομαι ότι τα ψήφισμα θα του λέει κάτι για την μανούλα του). Ξεκινάει η πορεία, πάω και εγώ. Επιτόπιας έρευνας συνέχεια. 

Φτάνει η πορεία στο Σύνταγμα, περνάει από το υπουργείο, συνεχίζει. 'Ωπα, ρε παιδιά, τώρα δεν είπατε ότι... Ο επικεφαλής ξεχάστηκε μάλλον, συμβαίνουν αυτά. Κάποιοι όμως εργαζόμενοι δεν το ξέχασαν. Και στρίβουν κατά πάνω των μπάτσων που φυλούσαν την είσοδο. Εκείνη την στιγμή, οι επικεφαλής θυμήθηκαν ότι είχαν ένα ψήφισμα να δώσουν (αυτό για την μανούλα του υπουργού) και έσπευσαν να μπουν μπροστά. Παραλίγο να δημιουργηθεί ένταση. Και λέω μέσα μου: Αχά! Ιδού μια μικρογραφία εργασιακής σύγκρουσης, να οι λανθάνουσες αρνήσεις του συνδικαλισμού, επιτέλους μια live κόντρα μεταξύ "απλών εργαζομένων" και "αλητών, λέρων, εργατοπατέρων." Κάθονται λίγη ώρα εκεί, κοιτιούνται με τα ΜΑΤ, διάφοροι εργαζόμενοι γύρω-γύρω αρχίζουν πηγαδάκια και σχόλια για τα ΜΑΤ ("να αυτός με την φυσούνα σου ρίχνει μια, και φσιιιτ", "αν πάμε όλοι μαζί μπορούμε να τους σπρώξουμε", "πάμε ρε να μπούμε μέσα" κτλ κτλ). Οι επικεφαλής έχουν πάει από την άλλη. Οι εργαζόμενοι περιμένουν. Μαζί και εγώ. Περνάει η ώρα. Γυρνάει κάποιος κάποια στιγμή και λέει, "Αρκετά! Οι συνδικαλιστές είναι οργανωμένοι στο ΠΑΣΟΚ και μας κοροϊδεύουν. Να αποφασίσουμε τώρα για συνέχιση της απεργίας. Δεν φεύγουμε από εδώ αν δεν γίνει αυτό. Δεν έχει άλλο αύριο και αύριο. Τώρα! Σκατά στο ΠΑΣΟΚ!" Χειροκροτήματα. Εγώ, επειδή έχω και κακή διάθεση, έχω αρχίσει και αναρωτιέμαι. Μα καλά, όλοι αυτοί καθημερινά δεν ζούνε με αυτή την συνδικαλιστική λέρα; Δεν ξέρουν ότι τους κοροϊδεύουν; Έπρεπε να φτάσουν έξω από το υπουργείο, στο αμήν, για να το πάρουν απόφαση; Τόσο καιρό τι κάνουν; Εφόσον έχουμε μάθει από μικροί οτι σημασία έχει η καθημερινή εργασιακή τριβή, αυτή είναι που ορίζει την προλεταριακή συνθήκη, η ίδια η στιγμή της παραγωγής, της εργασίας και της οργάνωσης της είναι που καθορίζει το "κάτι τούτον" της ταξικής αναπαραγωγής... Όλοι αυτοί γιατί κάθονται εδώ μπροστά και συμπεριφέρονται σαν να γνωρίστηκαν προχθές το βράδυ σε κάποιο μεθυσμένο πάρτι; Προς τι αυτά τα σχόλια για τα ΜΑΤ; Πρώτη φορά στην ζωή τους κατεβαίνουν σε πορεία; Πρώτη φορά συμβαίνει η συνδικαλιστική τους ηγεσία να τους "προδώσει"; Και τελικά τι ακριβώς προδίδει αυτή η αναθεματισμένη ηγεσία, αφού -για να λέμε και την αλήθεια- δεν κάνετε βρε παιδιά και τίποτα μόνοι σας...

Με τα πολλά, η πορεία έφυγε. Ούτε απεργία αποφασίστηκε, ούτε το ψήφισμα δόθηκε (έστειλαν από το υπουργείο μια παρατρεχάμενη να το πάρει και οι εργαζόμενοι θίχτηκαν), ούτε το ΠΑΣΟΚ έφαγε τίποτα σκατά. Έφτασε έξω από την βουλή, εκεί κάποιοι θυμήθηκαν να σταματήσουν λίγο και να μουτζώσουν, και λίγο ο ήλιος που με είχε βαρέσει, λίγο η βαρεμάρα της απραξίας, λίγο τα νεύρα μου έφυγα και εγώ.
Λίγο πιο κάτω ένας ημίτρελος που κουβαλούσε πέντε κομπολόγια, αλλά συνομιλούσε φιλικά με τα ΜΑΤ, άρχισε να βροντο-φωνάζει ότι οι αλβανοι και οι μαύροι έχουν καταστρέψει την χώρα...

Με αυτά και με αυτά, σκέφτηκα λίγο μετά: ξοδεύουμε τόνους φαιάς ουσίας να αναλύουμε το τάδε και δείνα πολιτικό σκεπτικό, την παραδώθε οικονομική ανάλυση, την λανθασμένη στρατηγική στην τάδε πορείας, τις παπαριές των αριστερών,  τα λάθη των αντι-εξουσιαστών, μπλα μπλα μπλα. Έχουμε ξεχάσει νομίζω να αφιερώσουμε και λίγο χρόνο σε αυτή την ανύπαρκτη, άβουλη μάζα των περιφερόμενων "απλών εργαζόμενων", την παθητική τους βλακεία, το εκνευριστικό της ιδιοτέλειας τους. Να μιλήσουμε με υπαρκτά γεγονότα και να σταματήσει η αναφορά σε αυτούς λες και είναι τίποτα μεταφυσικά υποκείμενα με υπερδυνάμεις που εμφανίζονται μια στις τόσες... 

Θα μου πει κάποιος (εύλογα) "μα καλά, από δύο μαλακίες καθημερινές ιστορίες βγάζεις συμπεράσματα για τα πάντα." Ναι θα πω, γιατί μερικές φορές, στον κωλόκαιρο που ζούμε, αυτές οι καθημερινές ιστορίες είναι το μόνο που σου μένει στο μυαλό όταν η νύστα ολοκληρώνει μια μέρα. 

Βαρεθήκα. Βαρέθηκα να βαριέμαι. Βαρέθηκα να σκέφτομαι ότι "να, κάτι γίνεται" ή "μοιάζει να αλλάζει λίγο το κλίμα" κτλ κτλ. Βαρέθηκα να περιμένω. Αν είναι να έρθει κάτι ας έρθει, αλλιώς ας μας προσπεράσει, όπως μοιάζει να έχει προσπεράσει και η Ιστορία αυτή την γωνιά του κόσμου όπου έχουμε την ατυχία να ζούμε.

Μερικές φορές, φτάνει μια απλή κίνηση (όπως του πιτσιρικά της φωτο) για να έρθουν τα πάνω κάτω, για να μας θυμίσει ότι είμαστε άνθρωποι. Μέχρι τότε (και αντιγράφω κάτι που μου άρεσε), νιώθεις σαν να "να σε γαμάνε πανταχόθεν και να το ονομάζουν εγκατάλειψη της εσωστρέφειας."
τα αυτοκίνητα, οι βόμβες και ο κινηματογράφος συγκρατούν το όλον