26 Οκτ 2013

When the State turns Antifa

Μια πρόσφατη παρουσίαση (στα αγγλικά) μετατράπηκε σε ένα πιο εκτενές άρθρο σχετικά με την απόφαση του κράτους να ποινικοποιήσει την ΧΑ, νομιμοποιώντας τον εαυτό του. 

Ιδού το αποτέλεσμα. 

cognord

1 Απρ 2013

αλλαγή τοπίου

Επειδή το blogspot με τα μωβ χρώματα και τις μαλακίες του μας έχουν σπάσει τα νεύρα, το cognord εγκαταλείπει την προηγούμενη εστία του και μεταφέρεται εδώ.

γειά σας.


Κάτω από τις προσθέσεις ένας ποταμός τρυφερό αίμα

(Συνέχεια του κειμένου για την οικονομική κρίση. Το προηγούμενο κομμάτι εδώ.)

Ενώ η επίσημη προπαγάνδα ήταν από την αρχή, και παραμένει, πως οποιαδήποτε απόκλιση από τα απαραίτητα μέτρα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αγκαλιά του βελζεβούλ, οι ίδιες οι αναφορές του ΔΝΤ έχουν ξεκαθαρίσει πως τα μέτρα διάσωσης της Ελλάδας είναι ένα σπιράλ οικονομικής καταρράκωσης, που στην καλύτερη των περιπτώσεων θα οδηγήσει (το 2020) σε μια επαναφορά του επιπέδου του δημοσίου χρέους στα νούμερα που ήταν το 2010 –δηλαδή στα ίδια νούμερα τα οποία τότε, το 2010, θεωρήθηκαν μη-βιώσιμα και οδήγησαν προς αναζήτηση πακέτων δανειοδότησης και μέτρων λιτότητας.



Βέβαια, είχαν ήδη βγει από το 2010 κάτι παρανοϊκοί (τύπου Paul Thomsen) και είχαν ψελλίσει πως το πρόβλημα στην Ελλάδα δεν ήταν το δημόσιο χρέος, αλλά οι ανάγκες για «διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία». Έκτοτε, το πρόβλημα του δημόσιου χρέους και οι αναδιαρθρώσεις της οικονομίας θεωρούνται ταυτόσημα, σε μια όμορφη παράνοια που θα ήταν αναγκασμένη, αν ερχόταν αντιμέτωπη με την αλήθεια, να ομολογήσει πως τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας μοιάζουν να είναι υπεύθυνα για την παγκόσμια οικονομική κρίση και τα προβλήματα της Ευρωζώνης.


Αφήνοντας στην άκρη τέτοιες ακρότητες, το ζήτημα είναι να εστιάσουμε πέρα από την ομίχλη της επίσημης αφήγησης, μπας και γίνει κατανοητό αυτό που συντελείται μπροστά μας. Ο λόγος είναι πολλαπλός. Μεγάλο μέρος εκείνων που έχουν βαλθεί να εξηγήσουν την κρίση και τις αντιδράσεις σε αυτήν είναι πεπεισμένο πως υπάρχει κάποια λογική εξήγηση για ό,τι συμβαίνει. Η εξήγηση αυτή -όποια και αν ειναι- χαϊδεύει τα ιδεολογικά αυτιά προαποφασισμένων κοσμό-αφηγήσεων, αλλά μοιάζει μερικές φορές να υποχωρεί απέναντι σε έναν παραλογισμό που δυσκολεύει την εντόπιση του κέντρου βάρους. Ένας λόγος είναι πως παρόλο που τα μέτρα που έχουν περάσει μέχρι στιγμής, και τα οποία τους δίνουν την δυνατότητα να νιώθουν πολύ πετυχημένοι και γαμάτοι, κανένα από αυτά δεν αγγίζει καν τα ουσιαστικά προβλήματα που έχει η οικονομία ή τις αιτίες της κρίσης.



Αυτό που σίγουρα επιτυγχάνεται στην Ελλάδα είναι: η διάσωση των τραπεζών, η άνευ προηγουμένου -σε μέγεθος και ταχύτητα- υποτίμηση του εργατικού κόστους και η πειραματική καταστροφή του οικονομικού και κοινωνικού ιστού της χώρας, χωρίς κάποια άμεση και προφανή δυνατότητα ανάκαμψης.


Το ερώτημα τίθεται με εκωφαντική ένταση: με ποιό πιθανό διαβολικό τρόπο μπορεί κάτι από τα παραπάνω να ανταποκρίνεται στις υπαρκτές ανάγκες του σημερινού καπιταλισμού; Ασχέτως του τι λένε διάφοροι αριστεροί περί «κινεζοποίησης» της εργατικής δύναμης στην Ελλάδα, ή και άλλα σενάρια που εντοπίζουν στα μέτρα λιτότητας σαν μια αφηρημένη και μεταφυσική προσπάθεια «τιμωρίας» της Ελλάδας, το βασικότερο ερώτημα παραμένει. Ακόμα και αν ο στόχος είναι η υποτίμηση της εργατικής δύναμης, ή και η πειθάρχηση των πεισματάρηδων προλεταρίων, κάθε τέτοια πολιτική έχει και μια ακόμα αναγκαστική παράμετρο. Όπως και να το κάνουμε, κανένας δεν «τιμωρεί» έτσι από βίτσιο. 



Η ελαχιστοποίηση του εργατικού κόστους έχει νόημα στον βαθμό που ακολουθείται –έστω και μακροχρόνια –από μια αντίστοιχη αύξηση των επενδύσεων, από εισαγωγή νέων παραγωγικών σχέσεων και κεφαλαίων, από την δημιουργία νέων συνθηκών ικανών να οδηγήσουν σε μια νέα σχέση εργασίας-κεφαλαίου που μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα. Η παραγωγικότητα της εργασίας όμως, που συνεπάγεται και μια αύξηση του ποσοστού κέρδους, δεν εξαρτάται από τις ώρες ή την ένταση με την οποία δουλεύουν οι προλετάριοι και ακόμα λιγότερο από τους μισθούς που παίρνουν. Όσο χρήσιμα και αν είναι αυτά τα εργαλεία για την πειθάρχηση εντός της εργασιακής διαδικασίας, η έμφαση σε αυτά τείνει να αγνοεί έναν υπερβολικά σημαντικό παράγοντα της συνολικής διαδικασίας παραγωγής αξίας: την ύπαρξη αρχικού κεφαλαίου και μέσων παραγωγής τα οποία ενεργοποιούν την μισθωτή εργασία. Αυτή είναι η σχέση που οδηγεί στην λεγόμενη «ανταγωνιστικότητα». Από μόνη της, η καταρράκωση του βιοτικού επιπέδου δεν οδηγεί πουθενά αλλού παρά στην καταρράκωση του βιοτικού επιπέδου. 

Η καταστροφή κεφαλαίου και αξίας είναι μια συνηθισμένη τακτική σε καιρούς κρίσης. Μάλιστα, την εποχή της μεγάλης ύφεσης του 1929, επιλέχθηκε συνειδητά από την αμερικάνικη ηγεσία, ως μοναδική σανίδα σωτηρίας του τσακισμένου οικονομικού συστήματος. Αλλά ακόμα και η καταστροφή κεφαλαίου δεν είναι μια πανάκεια που λειτουργεί στο κενό. Εάν η Ελλάδα ήταν όντως μια μεμονωμένη περίπτωση,  καταστροφή κεφαλαίου στην Ελλάδα μπορεί να γίνει κατανοητή ως μια περιστασιακή στιγμή ενός οικονομικού πολέμου που προσπαθεί να επαναφέρει στην τάξη μια αποκκλίνουσα κατάσταση. Μετά από κάποια χρόνια στασιμότητας και συρρίκνωσης, θα μπορούσε από τις στάχτες να εμφανιστεί μια ανάκαμψη η οποία θα τροφοδοτηθεί από έναν συνδυασμό ξένων επενδύσεων και ενός αλλαγμένου τοπίου. Σε πείσμα όμως όσων προσπαθούν να εμφανίσουν την ελλάδα ως μεμονωμένη περίπτωση (διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων και καταβολών η αφήγηση αυτή), η οικονομική κρίση είναι παγκόσμια και έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Και σίγουρα ένα από αυτά δεν είναι το πελατειακό σύστημα του ελληνικού δημοσίου ή οι μίζες του τσοχατζό.

Είναι τρελοί αυτοί οι ευρωπαίοι;
Ο μόνος τρόπος για να καταλάβουμε εάν τελικά υπάρχει κάποιο σχέδιο πίσω από τα μέτρα λιτότητας είναι να αγνοήσουμε τις επίσημες διατυπώσεις και να εξετάσουμε προσεκτικά τα αποτελέσματα των μέτρων λιτότητας μέχρι στιγμής:



Οι επιπτώσεις της κρίσης είναι αισθητές σε οικονομικό επίπεδο ως μια αλλαγή της ταξικής σύνθεσης του εργασιακού δυναμικού της Ελλάδας, με σημαντικότερο παράγοντα μέχρι στιγμής την δραματική αύξηση της ανεργίας. Εξετάζοντας την προυπάρχουσα ταξική σύνθεση της Ελλάδας, μπορούμε να δούμε πως εκείνοι που χτυπήθηκαν περισσότερο από όλους μέχρι στιγμής είναι τα μικρό-μεσαία αφεντικά (ποσοστό 27,7%) και οι μισθωτοί (ποσοστό 19,3%). Οι εργοδότες που χτυπήθηκαν αναγκάστηκαν είτε να απολύσουν τους υπαλλήλους και να μετατραπούν σε αυτό-απασχολούμενους (κάτι που εξηγεί την σχετική στασιμότητα του αριθμού των αυτό-απασχολούμενων), είτε βρέθηκαν και αυτοί στην ανεργία. 


Μιλώντας για εργοδότες, καλό είναι να σημειώσουμε πως οι στατιστικές δείχνουν πως αυτοί που χτυπήθηκαν περισσότερο από όλους αφορούν στην παραδοσιακή μικροαστική τάξη των εμπόρων (1), μια εξέλιξη που σχετίζεται με το πρώτο κιόλας μνημόνιο, που έθετε σαν βασικό πρόβλημα της οικονομικής οργάνωσης της Ελλάδας την χαμηλή συσσώρευση κεφαλαίου (δηλαδή την μικρό-ιδιοκτησία), και την ανάγκη εναρμόνισης της ελληνικής οικονομίας στους μέσους όρους της Ευρώπης -αύξησης δηλαδή του αριθμού των μισθωτών από 63-64% που είναι τώρα στο 80% κατά μέσο όρο της Ευρώπης.



Αντιγράφοντας από το «Η δική μας στρατηγική στην συγκυρία» (2), παρατηρούμε επιπλέον:


«Στους μισθωτούς [...] οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη μείωση μισθωτών είναι σαφώς οι κατασκευές (-57%) όπου χιλιάδες μετανάστες εργάτες (κυρίως Αλβανοί) πήραν το δρόμο της επιστροφής στη χώρα τους και η μεταποίηση (-35%). Ο δευτερογενής τομέας κατέρρευσε ως τώρα με την πολιτική της «εσωτερικής υποτίμησης», χιλιάδες επιχειρήσεις (μικρές και μεγάλες) έχασαν τον τζίρο τους, τα κέρδη τους και απέλυσαν προσωπικό (άραγε για να το προσλάβουν σε νέα «μακιλαδόρας»;). Στον τριτογενή τομέα, η μείωση της μισθωτής απασχόλησης κινήθηκε στο επίπεδο της γενικής μείωσης των μισθωτών (-20%) , σε μερικούς κλάδους μειώθηκε λιγότερο από 20% ενώ αξιοσημείωτη είναι η μείωση των δημόσιων υπαλλήλων σε 665.000 (3). Ο κόσμος της μισθωτής εργασίας αποτελείται λοιπόν από περίπου 665.000 δημόσιους μισθωτούς, από 1,7 εκ. μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα και από 1,2 εκ. ανέργους. Η «μαύρη εργασία» είναι πολύ μεγάλη και αφορά κόσμο που δηλώνεται ως «άνεργος» ή μη-ενεργός.



Η οικονομική πίεση μέσω της μείωσης του άμεσου και έμμεσου μισθού οδήγησε σε νέες εμπειρίες ζωής όπως:



Αλλαγή στέγης- επιστροφή στο διευρυμένο νοικοκυριό. Η πτώση εισοδήματος είναι τέτοιας τάξης που δεν μπορεί ν’ αντισταθμιστεί π.χ. με το κόψιμο της νυκτερινής εξόδου ψυχαγωγίας, των δαπανών για το κινητό ή για βενζίνη κ.τ.λ. Η δαπάνη στέγασης αποτελεί πάντα τη μεγαλύτερη δαπάνη ενός νοικοκυριού. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα ποσοστό ιδιοκατοίκησης μέσω δανείων που δεν έχουν εξοφληθεί. Οι τράπεζες μπαίνουν ως τώρα στο παιχνίδι ρύθμισης των δόσεων των στεγαστικών δανείων, ακριβώς γιατί δεν θέλουν να χάσουν πελάτες και να τους μείνουν άδεια σπίτια που δύσκολα θα βρουν αγοραστή (4). Υπάρχουν όμως και αυτοί που νοικιάζουν. Πολλοί νέοι αναγκάστηκαν είτε να συγκατοικήσουν είτε να γυρίσουν πίσω στην πατρογονική εστία, πολλές οικογένειες πήγαν εκεί όπου υπάρχει ένα ιδιόκτητο σπίτι π.χ. στο χωριό, και γενικά έχουμε ένα κύμα «εσωτερικής μετανάστευσης οικονομικής προσαρμογής». [...]



Εξωτερική Μετανάστευση. Το κύμα εξωτερικής μετανάστευσης δεν είναι ακόμα μαζικό (π.χ. το 2011 μεταναστεύσαν 25.000 άτομα στη Γερμανία και μερικές εκατοντάδες στην Αυστραλία). Αφορά τόσο ανειδίκευτους εργάτες όσο και επιστημονικό-εξειδικευμένο δυναμικό. [...] Η εξωτερική μετανάστευση θα ήταν μαζικότατη αν πολλές από τις χώρες της Ευρώπης δεν βίωναν και αυτές οικονομική κρίση. Πέρα από τις μικρές δυνατότητες απορρόφησης μεταναστών του ευρωπαϊκού Νότου από τη Γερμανία, την Ελβετία, την Ολλανδία και άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά, όπως και από τη μακρινή Αυστραλία, δεν φαίνεται ότι υπάρχει κάποια σύγχρονη «Γη της Επαγγελίας» για να υποδεχτεί μαζικά  Έλληνες μετανάστες (όπως ήταν η Γερμανία στη δεκαετία του ’60-’70 και η Αμερική στις αρχές του 20ου αιώνα). Τα παραγόμενα όμως αποτελέσματα των μέτρων που έχουν παρθεί δεν έχουν φανεί πλήρως. Πάντα ο κοινωνικός χρόνος διαφέρει από τον πολιτικό. Η ένταση των αδιεξόδων στην Ελλάδα θ΄αυξήσει την εξωτερική μετανάστευση. Πάντως εκτιμώ ότι η έλλειψη πραγματικής προοπτικής σε κάποια άλλη κοντινή χώρα θα στρέψει τον κόσμο σε ριζοσπαστικές λύσεις μέσα σ’ αυτόν τον τόπο, είτε σε δεξιές λύσεις είτε σε αριστερές.



Διάρρηξη διαπροσωπικών σχέσεων. «Η φτώχεια φέρνει γκρίνια» λέει η λαϊκή παροιμία. Μεγάλο βάρος στην αντιμετώπιση της δύσκολης οικονομικής-συναισθηματικής κατάστασης πέφτει στο γυναικείο φύλο. Αν σκεφτούμε ότι οι απολύσεις αφορούσαν κυρίως άνδρες εργάτες πάνω από τα 30 (σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία), τότε πολλές γυναίκες βρέθηκαν στη θέση να πρέπει να στηρίξουν και οικονομικά, και συναισθηματικά το νοικοκυριό. Επιπλέον, η δομή της οικογένειας στην Ελλάδα είναι πολύ παραδοσιακή, ακόμα και στα νέα ζευγάρια. Πολλές γυναίκες έχουν αυξημένα καθήκοντα (εργασία, ανατροφή παιδιών, χειρισμός του νοικοκυριού) σε σχέση με τους άντρες. Οι διαπροσωπικές σχέσεις «τεντώνονται».



Την ίδια στιγμή, σε σχέση με την εργασιακή εμπειρία, οι άνεργοι και οι εργαζόμενοι βιώνουν πρωτόγνωρες καταστάσεις. Οι άνεργοι κυριολεκτικά «βολοδέρνουν» μεταξύ απόγνωσης και οργής, παραίτησης και προσπάθειας, ντροπής και θυμού. Είδαμε ότι οι περισσότεροι απολυμένοι άνεργοι προέρχονται από την οικοδομή, το εργοστάσιο/βιοτεχνία και το εμπορικό μαγαζάκι. Αυτοί οι χώροι/κλάδοι, πέρα ελάχιστων εξαιρέσεων, δεν είχαν αγώνες. Πολλοί απ’ αυτούς τους απολυμένους ανέργους (που είναι κυρίως άνδρες, άνω των 30 ετών, κάτοικοι των λαϊκών συνοικιών των πόλεων) δεν έχουν καμία εμπειρία οργάνωσης και αγώνα. Πώς λοιπόν θα γίνουν ένα κοινωνικό υποκείμενο που θα κάνει αγώνες επιβίωσης π.χ. για επιδόματα; Πώς δεν θα κατευθυνθούν στο φασισμό;



Οι μισθωτοί εργαζόμενοι, ανάλογα με τον κλάδο που βρίσκονται, έρχονται αντιμέτωποι με πολύ δύσκολες καταστάσεις. Στον ιδιωτικό τομέα, οι μεγάλες επιχειρήσεις προχωρούν σε μείωση μισθών και επιδομάτων (συχνά και με την υπογραφή ανάλογης κλαδικής ή επιχειρησιακής σύμβασης), εφαρμόζουν μερική ή εκ περιτροπής εργασία λόγω πτώσης του κύκλου εργασιών, ενώ συχνά υπάρχει και καθυστέρηση δεδουλευμένων και απολύσεις. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις ευκολότερα καθυστερούν τα δεδουλευμένα και προχωρούν σε απολύσεις. Παρόλα αυτά, τ’ αφεντικά δεν διστάζουν να κάνουν τα πάντα: κερδοφόρα μαγαζιά που παρουσίασαν ελάχιστες ζημιογόνες χρήσεις όπως π.χ. οι εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα που ανήκαν στον γίγαντα ΔΟΛ, έκλεισαν. Οι εργοδότες κινούνται με συνειδητό, ταξικό τρόπο, κάνουν αναδιαρθρώσεις, όχι μόνο για ν’ αντιμετωπίσουν τις ζημιές της κρίσης. Χαρακτηριστική είναι η εντατικοποίηση της εργασίας σε πολλές μεγάλες επιχειρήσεις, η είσοδος ατομικών συμβάσεων και η ελαστικοποίηση του ωραρίου χωρίς να φαίνονται άμεσα πρακτικά οφέλη π.χ. πραγματική μείωση του κόστους εργασίας ή αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Τα αφεντικά όμως βρίσκουν την ευκαιρία να εισάγουν τα μέτρα που δεν μπορούσαν τόσα χρόνια. Κάτω από το βάρος της απίστευτης ανεργίας, η εμπειρία του μισθωτού του ιδιωτικού τομέα είναι εφιαλτική: εμπεριέχει αβεβαιότητα, ανασφάλεια, τρομοκρατία, εντατικοποίηση, κούραση, ελαστικοποίηση του χρόνου, οικονομική και εν τέλει υπαρξιακή υποτίμηση- γίνεται «δούλος».



Στον Δημόσιο τομέα τα πράγματα δεν είναι καθόλου τα ίδια. Μπορεί σε Παιδεία-Υγεία-Πρόνοια-ΟΤΑ, το Κράτος να έχει προχωρήσει σε σημαντικές μειώσεις μισθών και να απειλεί συνέχεια με αξιολόγηση-εφεδρεία-απόλυση, μπορεί ν’ αυξάνεται η εντατικοποίηση, αλλά δεν ισχύει η ίδια υπαρξιακή υποτίμηση: γιατί άλλο είναι να λειτουργείς σαν «δούλος» μπροστά στον εργοδότη-Θεό, με το άγχος των αμέτρητων βιογραφικών που περιμένουν στο συρτάρι, και άλλο είναι να έχεις ν’ αντιμετωπίσεις τον δημόσιο προϊστάμενο/λειτουργό και την υπό-στελέχωση της υπηρεσίας σου. Πάντως, το σημαντικότερο που πρέπει να κρατήσουμε για τον Δημόσιο Τομέα είναι ότι το Κράτος ροκανίζει συνειδητά τις αποταμιεύσεις της άλλοτε «μεσαίας δημόσιο-υπαλληλικής τάξης» (5) και υπό-στελεχώνει και υπό-χρηματοδοτεί τις δημόσιες δομές στα όρια της διάλυσης, με άμεσο θύμα την εργατική τάξη και τις μικροαστικές τάξεις. Το σενάριο δε της εμπορευματοποίησης των δημόσιων αγαθών ακούγεται καλό για τους επενδυτές, αλλά ποιος θα μπορεί να αγοράσει υγεία, παιδεία, πρόνοια κτλ.; Η μαζική φετινή φυγή μαθητών (10.000) από τα ιδιωτικά σχολεία προς τα σχολεία του δημοσίου δείχνει αντίστροφη τάση.»



Και τώρα;

Το ζήτημα που μπαίνει επιτακτικά λοιπόν είναι το κατά πόσο οι αλλαγές αυτές οδηγούν σε μια εκ νέου πρωταρχική συσσώρευση και την δημιουργία συνθηκών που ευνοούν τις παραγωγικές επενδύσεις που θα εκμεταλλευτούν κατάλληλα τις νέες εργασιακές συνθήκες.



Στο πρώτο επίπεδο, αυτό της πρωταρχικής συσσώρευσης, οι εξελίξεις μοιάζουν ευνοϊκές για το κεφάλαιο. Η πλήρης αποσάθρωση των προηγούμενων κοινωνικών συμβολαίων, και η αδυναμία του εργατικού κινήματος να ανατρέψει αυτές τις αλλαγές, αλλάζει οριστικά και αμετάκλητα (από ότι φαίνεται) το κοινωνικό πεδίο της Ελλάδας. Αν σε αυτές τις αλλαγές προστεθούν και μια σειρά ιδιωτικοποιήσεις, οι οποίες παρόλα αυτά είναι ακόμα στα σκαριά, είναι σαφές πως έχουν μπει οι κατάλληλες βάσεις για μια πλήρη μετατροπή.



Ακόμα και έτσι όμως, το δεύτερο σκέλος της εξίσωσης (των παραγωγικών επενδύσεων δηλαδή), παραμένει αφανές. Οι ιδιωτικοποιήσεις δεν προχωράνε με τους ρυθμούς που έχουν εξαγγελθεί, και είναι προφανές πως ο λόγος για αυτό δεν αφορά σε αντιδράσεις απέναντι σε αυτές, αλλά στο γεγονός πως μια περίοδος κοινωνικής αστάθειας (που είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα των βάρβαρων μέτρων λιτότητας) δεν είναι και η πιο κατάλληλη για παραγωγικές επενδύσεις.



Δύο παράγοντες επηρεάζουν αμετάκλητα την συνθήκη αυτή, και το πιο πιθανό είναι πως μέχρι αυτές να λυθούν, οποιαδήποτε εξέλιξη παραμένει θεωρητική και αβέβαιη. Ο πρώτος παράγοντας είναι η σταθεροποίηση της κοινωνικής αναταραχής. Ακόμα και αν οι κοινωνικές συγκρούσεις που συνόδεψαν κάθε προσπάθεια επιβολής των μέτρων δεν οδήγησαν μέχρι τώρα σε καμία αλλαγή πέραν αυτής του πολιτικού προσωπικού, και της εκλογολαγνείας, παραμένουν ένας απρόβλεπτος παράγοντας. Σε αυτήν την φάση, η πολιτική κράτους και κεφαλαίου απέναντι στην συνεχιζόμενη αναταραχή παίρνει την μορφή μιας αλληλο-συμπλήρωσης μεταξύ ανάλγητης καταστολής και πριμοδότησης της ακροδεξιάς, μια (αναγκαστική) επιλογή που όμως ισορροπεί πάνω σε ένα τεντωμένο τσίτα σκοινί, καθώς θα μπορούσε δυνητικά να έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιδιώκει –την πόλωση δηλαδή του κοινωνικού ιστού σε ανεξέλεγκτο βαθμό.



Ο δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με τις συνολικές εξελίξεις στο Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακόμα και αν διαφαίνεται πως τόσο τα μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα, όσο και οι αντιδράσεις σε αυτά, έχουν περιορίσει το βεληνεκές της επιρροής τους σε πολύ χαμηλά επίπεδα, η πιθανότητα να βρεθούν άλλες χώρες του νότου (ή ακόμα και πιο βόρεια) σε αντίστοιχα επίπεδα οικονομικής δυσχέρειας και αδυναμίας εξισορόπησης χρέους και ελλειμμάτων, και η επακόλουθη αναγκαιότητα να χρηματοδοτηθούν με ποσά σαφώς μεγαλύτερα από εκείνα που δόθηκαν μέχρι στιγμής στην Ελλάδα παραμένει κάτι παραπάνω από εμφανής.



Ταυτόχρονα, παρόλο που οι επιδόσεις του ελληνικού προλεταριάτου απέναντι στα μέτρα έχουν δημιουργήσει έναν σχεδόν αυτό-αναφορικό μύθο, και οι αγώνες έχουν υπάρξει απίστευτα δυναμικοί, είναι προφανές πως αντίστοιχες αντιδράσεις από τους προλετάριους άλλων χωρών της Ευρώπης μπορεί να είναι πολύ πιο αποτελεσματικές από ότι υπήρξαν στην Ελλάδα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η κοινωνική συναίνεση και οι ταξικές ισορροπίες σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες επιτεύχθηκαν με πολύ σημαντικότερα ανταλλάγματα από ότι στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, παίζει και σημαντικό ρόλο το γεγονός πως η ύπαρξη ενός αρκετά ουσιαστικού οικογενειοκρατικού δικτύου (με μια πιο ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ επαρχίας και αστικών κέντρων) στην Ελλάδα, κάνει τις επιπτώσεις της λιτότητας λιγότερο εμφανείς συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, στις οποίες η επιβίωση των προλετάριων εξαρτάται σχεδόν ολοκληρωτικά από την ύπαρξη κράτους πρόνοιας. Μια επέκταση της οικονομικής κρίσης –ή για να είμαστε πιο σαφείς, των μέτρων λιτότητας που την συνοδεύουν –σε χώρες όπου το κράτος πρόνοιας εξασφαλίζει την επιβίωση εκατομμυρίων προλετάριων θα είναι δραματική, δεδομένου πως οι περικοπές στο κράτος πρόνοιας και σε κάθε οικονομική σχέση που δεν θεωρείται παραγωγική είναι το δοκιμασμένο μοντέλο της σημερινής «απάντησης» στην οικονομική κρίση.




(1) Αυτή η μικροαστική τάξη, σε μεγάλο ποσοστό, είναι η τάξη η οποία ευνοήθηκε περισσότερο από όλους από την μαύρη εργασία (τόσο των ξένων εργατών όσο και των ντόπιων), και η οποία συνεπώς μοιάζει περισσότερο πρόθυμη να συνταχθεί πίσω από το άρμα της ακροδεξιάς.

(2) http://skya.espiv.net

(3) Νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ήταν 750-800 χιλιάδες και κατά τα τελευταία 2 χρόνια, λόγω συνταξιοδοτήσεων, έφυγαν περίπου 100.000 υπάλληλοι (φυσικά όχι μπάτσοι). Η πρόσφατη απάντηση του υπουργού Μανιτάκη σε σχετική επερώτηση στην Βουλή δίνει τον αριθμό των 665.740 (μόνιμων και μη) ως τις 19/7/2012.

(4) Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, μέχρι τις 30.12.2012 έχουν ρυθμιστεί 222.384 στεγαστικά δάνεια, ένα ποσό της τάξης των 12,38 δις. Επίσης έχουν ρυθμιστεί 441.038 καταναλωτικά δάνεια/πιστωτικές κάρτες, ποσό της τάξης των 5,88 δις. Συνολικά αγγίζουν τα 800.000 δάνεια. Η πολιτική επιδίωξη είναι να ρυθμίζονται τα δάνεια και να μη φτάνουμε σε κατασχέσεις (που πυροδοτούν πανικό στους δανειολήπτες και κοινωνικές αντιδράσεις). Άλλωστε μόνο με βιώσιμα δάνεια μπορεί να υπάρχει ένα βιώσιμο χρηματοπιστωτικό σύστημα (αυτό που επιδιώκουν και με το κούρεμα του χρέους της χώρας). Στον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό φαίνεται καλύτερο να έχεις δάνειο/τραπεζίτη παρά νοίκι/ιδιοκτήτη που δεν σου κάνει έκπτωση!

(5) Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών, από την αρχή του 2010 μέχρι τον Ιούλη του 2012, οι καταθέσεις των νοικοκυριών και επιχειρήσεων έχουν μειωθεί κατά 83,64 δις ή κατά 35%! Με άλλα λόγια, 1 στα 3 ευρώ «πέταξαν»! Πρόκειται στην πραγματικότητα για πιστωτικό γεγονός και γι’ αυτό επιβάλλεται η ανακεφαλοποίηση των τραπεζών και οι συγχωνεύσεις τους. Σήμερα, 8 στους 10 καταθέτες έχουν λιγότερα από 2.000 ευρώ στην τράπεζα σύμφωνα με την ΕΕΤ. Άλλο ένα 11% έχει από 2.000 ως 10.000. Τα στοιχεία είναι φουσκωμένα (ακριβώς γιατί η ΕΕΤ θέλει να πιέσει για την ανακεφαλοποίηση) αλλά δεν παύουν να είναι τρομακτικά. Το λίπος της κοινωνίας τελειώνει μέσα στο 2013. Οι Δημόσιοι Υπάλληλοι, που πάντα είχαν κάποια χρήματα στην άκρη, τα έχουν ροκανίσει με τις απανωτές μειώσεις μισθών και την έκτακτη φορολογία. Οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα είναι στη συντριπτική πλειοψηφία μεροδούλι-μεροφάι. Οι άνεργοι στηρίζονται από παλιές αποταμιεύσεις και κυρίως από την οικογένεια.


8 Μαρ 2013

Ημερολόγιο του πολέμου των χρυσοθήρων

Πρώτο καρέ
Έχει δέντρα στις Σκουριές που υπάρχουν περισσότερα χρόνια από ότι το ελληνικό κράτος. Και κάτι χελώνες που τους κάνουν παρέα τουλάχιστον εκατό χρόνια τώρα.

Δεύτερο καρέ
Στην βόρεια Χαλκιδική υπάρχουν μεταξύ άλλων 108.900 στρέμματα καλλιεργούμενων εκτάσεων, 276.000 στρέμματα βοσκότοποι, 814 μελισσοκόμοι και  152.385 κυψέλες, βιοκαλλιέργειες, δασικοί καρποί, θηράματα, αρωματικά φυτά και βότανα.

[Snapshot] «Σε ποια άλλη περιοχή της Ελλάδας θα φτιαχτούν 5,000 θέσεις εργασίας μέσα στα επόμενα 5 χρόνια;» Τάδε έφη Χ. Πάχτας, πρώην υφυπουργός Οικονομίας, νυν δήμαρχος Αριστοτέλη.

Τρίτο καρέ
Το 2002 η TVX Gold αναγκάστηκε υπό την πίεση των αγώνων να διακόψει τις εργασίες της. Το κράτος κίνησε γη και ουρανό για να βρει νέους επενδυτές. Τον Δεκέμβριο του 2003 τα κατάφερε. Δύο μέρες πριν είχε φτιαχτεί ο από-μηχανής-επενδυτής Hellas Gold, ιδιοκτησίας Μπόμπολα/Κούτρα. Τα 11 εκατομμύρια ευρώ που είχε δώσει το κράτος στην TVX Gold, τα πήρε πίσω από την Hellas Gold. Λεπτομέρεια: η εκτιμώμενη αξία των μεταλλείων ανέρχεται στα 6 δις δολάρια. 

[Snapshot] «Αν δεν εκμεταλλεύεσαι τον υπαρκτό πλούτο, χάνει την αξία του», τάφε έφη Χ. Πάχτας.

Τέταρτο καρέ
Ακόμα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κοκκίνισε από ντροπή απέναντι σε αυτή την συμφωνία. Την κατηγόρησε ως ευνοϊκή, και ανάγκασε την Hellas Gold να πληρώσει 15 εκατομμύρια ευρώ (συν τόκους) στο κράτος. Το κράτος προσέβαλλε την απόφαση και κατέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Προφανώς. 

[Snapshot] «Το Ελληνικό κράτος παγίως προσφεύγει κατά των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που κρίνουν ότι δεν έχει κάνει καλά την δουλειά του. Δεν έχει το αλάθητο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή», τάδε έφη Γ. Παπακωνσταντίνου, πρώην υπουργός Οικονομίας, πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος, νυν ανερχόμενο αστέρι της λαμογιάς.

Πέμπτο καρέ
To 2011 η Eldorado Gold αγόρασε την European Goldfield, η οποία είχε αγοράσει το 2007 το 95% της Hellas Gold.

Έκτο καρέ
Τον Αύγουστο του 2010 η Hellas Gold δημοσίευσε την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Στην μελέτη αυτή, υποστήριξε πως δεν θα χρησιμοποιήσει κυάνιο για την εξόρυξη του χρυσού. Αντί αυτού, θα παίξει με μια νέα φάση, ονόματι «flash smelting» (ακαριαία τήξη). Η μέθοδος της ακαριαίας τήξης εξαρτάται από την ποσότητα αρσενικού που υπάρχει στα μεταλλεύματα. Υπάρχουν μόνο 6 εργοστάσια στην Ευρώπη τα οποία χρησιμοποιούν αυτή την μέθοδο, και κανένα από αυτά δεν αποδέχεται συμπυκνώματα με περισσότερο από 0.4% αρσενικό. Στις 4,000 σελίδες της ΜΠΕ, η Hellas Gold ξέχασε να γράψει πόσο αρσενικό θα υπάρχει στο συμπύκνωμα. Το είχε καταγράψει όμως η TVX Gold πριν από αυτούς: 11%.

Έβδομο καρέ
Στο παιχνίδι με τις μουσικές καρέκλες της κυβέρνησης του 2011, ο Παπακωνσταντίνου σηκώθηκε από Υπουργός Οικονομικών και έκατσε Υπουργός ΠΕ.ΚΑ. Μέσα σε είκοσι μέρες ενέκρινε την ΜΠΕ της Hellas Gold.

[Snapshot] «Είναι πολύ εύκολο να αντιδράς σε ένα σχέδιο, να λες πως έχει προβλήματα. Αλλά είναι εξαιτίας αυτής της λογικής που χρόνια τώρα η χώρα δεν ελκύει τα ξένα κεφάλαια που χρειάζεται να ελκύσει.» Τάδε έφη Παπακωνσταντίνου.

Όγδοο καρέ
Όταν ρωτήθηκε η Hellas Gold αν υπάρχει άλλο εργοστάσιο που επεξεργάζεται συμπυκνώματα με αρσενικό στην Ευρώπη, η εταιρεία απάντησε πως ναι, υπάρχει! Το όνομα αυτού: Pirdop, και η τοποθεσία αυτού, Βουλγαρία. Το εν λόγω εργοστάσιο παραλαμβάνει συμπυκνώματα με υψηλή περιεκτικότητα αρσενικού από το γειτονικό μεταλλείο Chelopech. Κοινώς, σταματήστε την γκρίνια.

Βέβαια τα τσακάλια της εταιρείας μπερδεύτηκαν λίγο με τις ημερομηνίες, αλλά δεν τρέχει και τίποτα, εδώ εμείς και... Ξέχασαν παραδείγματος χάριν να αναφέρουν πως το Pirdop σταμάτησε να αποδέχεται συμπυκνώματα από το Chelopech ήδη από το 1990, λόγω μιας μικρό-διαρροής 200 τόνων τοξικών και αρσενικού στην γύρω περιοχή. Τα συμπυκνώματα του Chelopech άλλαξαν κατεύθυνση και πήγαν προς την εργοστασιάρα Tsumeb στην Ναμίμπια. Βέβαια και εκεί έπαιξε λίγο θέμα, καθώς μέσα σε λίγους μήνες διάφοροι εργάτες συριζαίοι παραπονέθηκαν ότι έβγαζαν τον καρκίνο με τις μαλακίες που τους έστελναν από την Βουλγαρία. Η εταιρεία αρνήθηκε κάθε σχέση μεταξύ του αρσενικού και της υγείας των εργαζομένων, κατηγόρησε το οικολογικό λόμπι της Ναμίμπια για προπαγάνδα, και απέλυσε τους άρρωστους εργαζόμενους γιατί της χάλαγαν την μόστρα.

Λίγο καιρό μετά, το κράτος πρότεινε (έτσι γενικά) να μην γίνονται καλλιέργειες σε ακτίνα 6 χιλιομέτρων από το Tsumeb, ενώ ο δήμος παρακάλεσε τους δημότες να σταματήσουν να πίνουν το νερό. Μετά, στην ζούλα, απαγόρευσε την εισαγωγή συμπυκνωμάτων από το Chelopech. Χαλαρά πράγματα.

[Snapshot] «Πρέπει να αποφασίσουμε κάποια πράγματα. Θέλουμε ή δεν θέλουμε ανάπτυξη; Θέλουμε ή δεν θέλουμε εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου; Εάν δεν θέλουμε να το πούμε και να το πάρουμε απόφαση. Αλλά θα είμαστε τότε η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν εκμεταλλεύεται τον ορυκτό της πλούτο.» Τάδε έφη Παπακωνσταντίνου.

Ένατο καρέ
Στην Ρόσια Μοντάνα της Ρουμανίας, η καναδική Gabriel Resources θέλει να φτιάξει και αυτή ένα μεταλλείο χρυσού. Επειδή οι κάτοικοι της έσπασαν τα νεύρα, τους παραχώρησε κάτι λυόμενα σε μια άλλη πόλη και έδιωξε το 70%. Επίσης, επειδή η εταιρεία είναι πολύ καλή, έδωσε και αποζημίωση και σε όσους ξέθαβαν τους νεκρούς τους και τους έπαιρναν μαζί τους.

[Snapshot] «Είμαστε εδώ για να μείνουμε». Τάδε έφη ο εκπρόσωπος της Gabriel Resources.

Δέκατο καρέ
Με κυάνιο ή με αρσενικό, τα μεταλλεία στις Σκουριές θα προχωρήσουν. Όλη η περιοχή θα χαρακτηριστεί βιομηχανική. Θα αποψιλωθούν 2,500 στρέμματα δάσους. Θα φτιάξουν έναν κρατήρα, 2 φράγματα και δυο λίμνες για τα τοξικά απόβλητα χωρητικότητας 80,000 τόνων. Κάθε μέρα θα χώνουν 6 τόνους δυναμίτη. Οι υδρορροές θα σπρωχτούν πιο βαθιά, στεγνώνοντας τα βουνά. Την ίδια στιγμή τα νερά θα μολυνθούν από τις διηθήσεις ρύπων. Θα παίξει ατμοσφαιρική ρύπανση από την σκόνη του μεταλλεύματος. Το οικοσύστημα της περιοχής θα υποστεί αμετάκλητες ζημιές. Κάτοικοι και εργαζόμενοι θα παίζουν λόττο για να αποφύγουν καρκίνους και πληθώρα βλάβες στην υγεία τους.

[Snapshot 1] «Με το που μπαίνεις στο δάσος, συμβάλλεις στην ανανέωση του. Δεν νομίζω ότι μια καταστροφή της τάξεως του 0.4% είναι σημαντικό θέμα». Τάδε έφη Π. Στρατουδάκης, Γενικός Διευθυντής Hellas Gold.

[Snapshot 2] «Παλιά λέγαμε, «πρώτα η υγεία, μετά η δουλειά». Τώρα λέμε, «πρώτα η δουλειά». Τάδε έφη εργαζόμενος στα μεταλλεία, υπερασπιζόμενος την επένδυση.  

Ενδέκατο καρέ
Κάτοικοι της περιοχής και αλληλέγγυοι γράφουν στο μουνί τους τις παπαριές της Hellas Gold, της Eldorado, του Πάχτα, του κράτους καθώς και τις ανάγκες της οικονομίας.

[Snapshot 1] «Υποχρέωση μας να διαφυλάξουμε τις ξένες επενδύσεις.» Τάδε έφη Ν. Δένδιας, Υπουργός Δημοσίας Τάξης

[Snapshot 2] «Όχι σε τσαμπουκάδες για την ματαίωση μιας επένδυσης.» Τάδε έφη Μ. Βορίδης, Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος ΝΔ.
 
***

«Αυτό που προβληματίζει όλους αυτούς τους φανατικούς δεν αφορά στην δημιουργία κάποιων φραγμών, όσο μικρών και αν είναι, στην φρικιαστική ύπαρξη των θανατηφόρων μηχανημάτων τους. Όχι. Το μόνο που τους απασχολεί είναι το γεγονός ότι τα θύματα τους έχουν το θράσος να εξεγείρονται ενάντια στην κατάσταση γενικευμένης άγνοιας που επιβάλλουν και να αμφισβητούν τις καθησυχαστικές διαταγές της κυβέρνησης. [...]

Προτάσσουμε την θέληση να αρνηθούμε τον περιορισμό της ιστορίας σε μια απλή αναπαραγωγή του παρελθόντος, και τον περιορισμό του μέλλοντος σε μια απλή διαχείριση των ερείπιων του παρόντος.»

22 Φεβ 2013

Ο μεγάλος ύπνος και οι πελάτες του

(συνέχεια από εδώ)

Ενώ αρχικά η δημιουργία αυτών των μηχανισμών (EFSF, ESM), και η υπόσχεση διάσωσης οποιασδήποτε χώρας αντιμετώπιζε προβλήματα έμοιαζε να ικανοποιεί τους πάντες, σύντομα φάνηκε πως υπήρχαν αρκετές εσωτερικές αντιφάσεις.

Σε ένα πρώτο επίπεδο, υπήρχε το εξής πρόβλημα: το bail-out της Ελλάδας όχι απλά αφορούσε ένα ποσό κατά 2/3 μικρότερο από το πραγματικό της χρέος, αλλά ακόμα πιο σημαντικά, επέβαλλε τέτοιους αυστηρούς όρους λιτότητας που ήταν σαφές πως η Ελλάδα δεν θα μπορούσε με κανέναν τρόπο να επανέλθει σε ρυθμούς ανάπτυξης. Αντιθέτως, τα μέτρα λιτότητας ήταν τέτοια που η Ελλάδα θα βυθιζόταν σε ακόμα μεγαλύτερο δημόσιο χρέος. Οι περικοπές στις κρατικές δαπάνες, καθώς και οι μειώσεις στους μισθούς και τις συντάξεις, σήμαιναν πως η οικονομία θα βυθιζόταν σε μεγαλύτερη ύφεση, τα κρατικά έσοδα θα μειώνονταν, ενώ ταυτόχρονα το χρέος θα αυξανόταν –και μάλιστα με δυσβάσταχτα επιτόκια. Η περίπτωση να αναγκαστεί τελικά η Ελλάδα να κάνει παύση πληρωμών όχι απλά δεν εξαφανίστηκε, αλλά αυξήθηκε, καθώς τα μέτρα λιτότητας μπορούσαν όχι μόνο να δημιουργήσουν μια ανυπολόγιστη κοινωνική αναταραχή, αλλά ακόμα και χωρίς αυτήν, να αναγκάσουν την Ελλάδα να αρνηθεί de facto την αποπληρωμή.

Ακόμα και αν η περίπτωση της Ελλάδας μέσα στην ευρωζώνη ήταν σχετικά αμελητέα, με την έννοια πως όσο και αν ήρθε στο προσκήνιο λόγω της συγκεκριμένης κρίσης, η Ελλάδα παρέμενε μια περιφερειακού βεληνεκούς οικονομία, ο κίνδυνος παρέμενε πως οποιεσδήποτε εξελίξεις στην Ελλάδα μπορούσαν άμεσα να συμπαρασύρουν και άλλες χώρες που θα αντιμετώπιζαν με τον καιρό αντίστοιχα προβλήματα. Και μάλιστα με μια ταχύτητα πολύ πιο γρήγορη από ότι η Ελλάδα.

Καθώς ο καιρός προχωρούσε και φαινόταν πλέον πως η Ελλάδα αργά ή γρήγορα θα ζητούσε ακόμα περισσότερα δάνεια από το EFSF, οι πραγματικοί φόβοι να εξαπλωθεί ο κίνδυνος σε άλλες χώρες πήραν σάρκα και οστά όταν τον Νοέμβριο του 2010, και αμέσως μετά, τον Απρίλιο του 2011, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία κατέφυγαν στο EFSF ζητώντας 85 και 78 δις ευρώ αντίστοιχα. Η Ισπανία κατάφερε εκείνη την εποχή να αποφύγει μια παρόμοια μοίρα, αλλά κανείς δεν ήταν πεπεισμένος πως αυτό θα κρατούσε πολύ καιρό.

Ένα δεύτερο κύμα πανικού κατέκλυσε τόσο τις αγορές όσο και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, το οποίο συμπληρώθηκε από διάφορες φήμες που άρχισαν να κυκλοφορούν τον Μάιο του 2011 πως η Ελλάδα σκεφτόταν σοβαρά να κηρύξει στάση πληρωμών. Την ίδια εποχή άρχισαν να κλιμακώνονται και οι αντιδράσεις, τόσο σε Ισπανία όσο και στην Ελλάδα, που με όχημα το πρωτόγνωρο κίνημα των αγανακτισμένων, δημιούργησε την εντύπωση (τουλάχιστον στην Ελλάδα) πως η πολιτική σταθερότητα της κυβέρνησης που είχε αναλάβει τον ρόλο του πολιορκητικού κριού των μέτρων λιτότητας έχανε την νομιμοποίηση της.

Ένας δεύτερος γύρος χρηματοδότησης της Ελλάδας απέκτησε μια άμεση αναγκαιότητα, και σε συνδυασμό με τα προβλήματα που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται στις άλλες χώρες του νότου, υπήρξε μια ανάγκη για την αύξηση του ορίου του EFSF. Αυτή η λύση όμως δεν υιοθετήθηκε παρά μετά τον Αύγουστο του 2012, και αφού η Ιταλία είχε δεχθεί μια κερδοσκοπική επίθεση, μια εξέλιξη που απείλησε άμεσα την βιωσιμότητα όλης της ευρωζώνης. Αντί λοιπόν για την επιλογή της αύξησης της μπάνκας του EFSF, αναζητήθηκε μια διέξοδος που θα συμπεριλάμβανε μια σχετική αναδιάρθρωση του χρέους με την συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (το λεγόμενο PSI). 

Psi(t)...!
Εν μέσω αναζήτησης τρόπων αποφυγής των χειρότερων πιθανών εξελίξεων, η κατάσταση στην Ελλάδα άρχισε να ξεφεύγει από τα ελεγχόμενα πλαίσια που είχαν -μέχρι στιγμής- ορίσει την επιβολή των μέτρων. Τα άμεσα αποτελέσματα των μέτρων είχαν αρχίσει να γίνονται πολύ αισθητά στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας, και όσο και αν τα κινήματα των πλατειών δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την επιβολή νέων μέτρων, η μυρωδιά των δακρυγόνων και η καταστολή της αντίστασης άφησε μια δυσάρεστη γεύση, τόσο σε αυτούς που συμμετείχαν στα κινήματα αυτά, όσο και στους υπεύθυνους διαχειριστές των κοινωνικών σχέσεων.

Οι μέρες της συναίνεσης απέναντι στα απαραίτητα μέτρα έμοιαζαν να φτάνουν στο τέλος τους, και η σιωπηρή αποδοχή της αναγκαιότητας να «σφιχτεί το ζωνάρι» έχανε ολοένα και περισσότερο έδαφος. Το κίνημα των πλατειών ταρακούνησε το πολιτικό κατεστημένο, ειδικά την στιγμή που κατάφερε να συνενώσει κοινωνικά τις διαφορετικές ομάδες που είχαν μέχρι στιγμής πληγεί από τα μέτρα, οδηγώντας σε δύο αυξανόμενα δυναμικές και μαχητικές γενικές απεργίες. Και όσο και αν η καταστολή των πλατειών κατάφερε να από-εδαφικοποιήσει το επίκεντρο της σύγκρουσης, κάθε κράτος που σέβεται τον εαυτό του γνωρίζει καλά πως οι μνήμες μιας συλλογικής σύγκρουσης δεν χάνονται με την ίδια ταχύτητα που τα ΜΜΕ ανεβάζουν και κατεβάζουν το θέαμα της ημέρας.

Αν και η αναμονή ενός «θερμού» φθινοπώρου, που όρισε την φαντασία όσων συμμετείχαν στις συγκρούσεις δεν κατάφερε να πάρει σάρκα και οστά τους τελευταίους μήνες του 2011, η σταδιακή και εμφανής απώλεια νομιμοποίησης της κυβέρνησης που ξέσπασε προς τα τέλη του έτους έκανε επιτακτική την ανάγκη μιας –έστω και επιφανειακής –αλλαγής.

Το ενδεχόμενο οι «διαπραγματεύσεις» για το PSI στην Ελλάδα, και η εφαρμογή του, να οδηγήσουν σε μια ανεξέλεγκτη κοινωνική αναταραχή έστησε την χορογραφία: ο Παπανδρέου ξεστόμισε την λέξη δημοψήφισμα, αντιμετώπισε μια σκηνοθετημένη χλεύη, και οδήγησε τελικά στην σταδιακή απομάκρυνση κάποιων βασικών εκφραστών της κυβερνητικής πολιτικής.

Στην πραγματικότητα, καμία αλλαγή κομπάρσων, ακόμα και στα υψηλότερα κλιμάκια, που δεν είναι αποτέλεσμα μιας συστηματικής συλλογικής διαδικασίας και πίεσης, δεν αφορά ουσιαστικές αλλαγές. Αντιθέτως, λειτουργεί -έστω και πρόσκαιρα- σαν μοχλός απελευθέρωσης της πίεσης. Η απομάκρυνση του Παπανδρέου λοιπόν, ο οποίος είχε καταντήσει ο par excellence αποδιοπομπαίος τράγος των συνεπειών της λιτότητας, έφερε στο προσκήνιο μια προσωρινή τεχνοκρατική κυβέρνηση, η οποία εξυπηρετούσε 3 πολύ βασικούς λόγους ύπαρξης: την εφαρμογή του PSI, την σκιαγράφηση των νέων μέτρων λιτότητας, και την προκήρυξη εκλογών.

Αντίφαση δεν σημαίνει αδυνατότητα (Μαρξ)
Το ενδιαφέρον με το psi ανήκει κατά κάποιο τρόπο στο συμβολικό/φαντασιακό επίπεδο. Ο λόγος είναι απλός: το λεγόμενο «κούρεμα» που θα έφερνε το psi δεν μπορεί να θεωρηθεί «κούρεμα» ακόμα και αν προσθέσουμε στο μίγμα τις συντονισμένες προσπάθειες των καλύτερων σεναριογράφων επιστημονικής φαντασίας του Χόλιγουντ. Δεν θα μπούμε σε λεπτομέρειες -ο σύντροφος τέκι το έχει καταφέρει αυτό μια χαρά σε δύο άκρως κατατοπιστικά άρθρα του, ένα πριν και ένα μετά την φανταστική συμφωνία. Θα πούμε απλά πως ακόμα και με κριτήριο τους δικούς τους όρους, το psi ήταν μια εκπληκτική greek-style παπαριά όχι μόνο γιατί τα τελικά νούμερα δεν καταγράφουν κανένα «κούρεμα», αλλά γιατί στο τέλος της διαδικασίας πέρα από την αύξηση του χρέους το psi κατάφερε να ξεκοκαλίσει και τα αποθεματικά ενός σωρού ασφαλιστικών ταμείων –πολλά από τα οποία δεν είχαν καν καμία διάθεση να συμμετάσχουν στο πάρτυ. Θα πείτε βέβαια, μα καλά ποιος τους γαμάει αυτούς, εδώ εμείς και... και θα έχετε δίκιο.

Οπότε στην ουσία το ενδιαφέρον με το psi μένει στο επικοινωνιακό επίπεδο. Όταν ξεκίνησε η κρίση, είχαμε διάφορους αριστερούς καλοθελητές που φώναζαν πως ο μόνος τρόπος να προκύψει κάτι βιώσιμο από το όλο μπουρδέλο είναι να συμφωνηθεί κάποιο κούρεμα (1). Τότε, τα παλιά εκείνα χρόνια, αυτοί αντιμετωπίστηκαν με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετώπιζε η ιερά εξέταση κάποια μάγισσα που θα ομολογούσε πως τελικά είναι όντως τσιράκι του σατανά που είχε ως απώτερο στόχο να διαφθείρει τα χριστιανικά ήθη των ευυπόληπτων πολιτών. Κοινώς το να μιλάς για κούρεμα τότε ήταν μια ακόμα απόδειξη πως δουλεύεις υποχθόνια για την επικράτηση του βελζεβούλ. Λίγο καιρό μετά, το κούρεμα τύπου psi ήταν μάννα εξ’ουρανού και μοναδική σωτηρία της χώρας, δια στόματος του τεχνοκράτη πρωθυπουργού και της συνοδευτικής χορωδίας του.

Το έχουμε ξαναπεί πως αν υπήρχαν καταστασιακοί σήμερα, θα έκαναν τρελό πάρτι καταγράφοντας τους θεαματικούς τρόπους διαχείρισης του «δημόσιου διαλόγου» περί κρίσης. Το να μετατρέπεις μια θέση που εμφανίζεται ως το απόλυτο κακό και ως σίγουρη συνταγή για την καταστροφή της χώρας σε λύση-θαύμα του οικονομικού επιτελείου, χρειάζεται κάτι παραπάνω από ένα αποβλακωμένο κοινό. Χρειάζεται στην ουσία έναν συνδυασμό σύγχυσης, σοκ και ημιμάθειας που δημιουργεί ένα κλίμα όπου κραυγαλέες αντιφάσεις συνυπάρχουν χωρίς να δημιουργούν καμία ανισορροπία (το psi δεν είναι προφανώς η μοναδική περίπτωση, αλλά κερδίζει το βραβείο της πιο κραυγαλέας). Και αν ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα, έχει μια σημασία να παραδεχθούμε πως διανύουμε μια περίοδο κυριαρχίας του ανορθολογισμού που έχει δημιουργήσει κάτι τέρατα να, με τα οποία θα αναγκαστούμε να ασχοληθούμε παρακάτω.  



(1) Προφανώς και δεν συμμεριζόμαστε καμία φαντασίωση πως ένα κούρεμα θα έκανε την κατάσταση περισσότερο βιώσιμη. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το γεγονός πως κάτι τέτοιο δεν αγγίζει ούτε στο ελάχιστο τις βασικές αιτίες της οικονομικής κρίσης. Το πρόβλημα είναι το εξής: ο ρόλος της αριστεράς είναι να εκπονεί ρεαλιστικά σχέδια ανάκαμψης της καπιταλιστικής οικονομίας. Στην σημερινή συγκυρία, τα σχέδια αυτά είναι ποτισμένα με ένα κοκτέιλ μεταμοντέρνου κευνσιανισμού, καθώς ποντάρει στο κράτος να χρηματοδοτήσει μια οικονομία υπό κατάρρευση και να αναλάβει το κόστος επανόρθωσης. Αντικειμενικοί όροι για κάτι τέτοιο όμως δεν υπάρχουν. Το κούρεμα ανήκει σε αυτή την αριστερή φαντασίωση που θέλει να βρεθεί κάποια λύση, χωρίς να αλλαχτεί καμία από τις παραμέτρους που ορίζουν την εξίσωση.


Προηγούμενα μέρη του κειμένου:
Armageddon time is coming soon: μέρος τρίτο
Το τυράκι το είδες. Την φάκα την είδες; 

4 Φεβ 2013

Το τυράκι το είδες. Την φάκα την είδες;



[Μετά τα δύο μικρά διαλλείματα, συνεχίζουμε την δημοσίευση της σειράς κειμένων για την οικονομική κρίση.]

Η οικονομική κρίση έρχεται στην Ευρώπη 
Και ξαφνικά, στην νέα σεζόν του σίριαλ που λέγεται «οικονομική κρίση», ένας πρώτο-εμφανιζόμενος χαρακτήρας έκανε θραύση: το τυράκι του δημοσίου χρέους. Με μια αξιοζήλευτη ντρίμπλα εκπληκτικής ευλυγισίας, η μετατόπιση του δημόσιου λόγου (η απουσία δηλαδή πραγματικού λόγου, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία) προς τα προβλήματα του δημοσίου χρέους έγινε ακριβώς κάτω από την υπερτροφική μύτη μας και δεν πήραμε μυρωδιά: αντ’ αυτού βρεθήκαμε να χρωστάμε τον πάτο μας. Σε όλους και για όλα.

Πως φτάσαμε εκεί; Προς τα τέλη του 2009 είχε εμφανιστεί η φημολογία πως τα χειρότερα έχουν περάσει. Οι συνδυασμένες παρεμβάσεις του κράτους είχαν καταφέρει να κάνουν τους διαφόρους αξιωματούχους να δίνουν συγχαρητήρια ο ένας στον άλλο για τις φανταστικές τους πολιτικές, καθώς είχαν επαναφέρει μια σταθερότητα στο τραπεζικό σύστημα και στις αγορές, μετατοπίζοντας το βάρος της «αποπληρωμής» προς τους μαλάκες προλετάριους παγκοσμίως. Συνεχιζόμενες απολύσεις, part-time δουλειές και δραστική μείωση του βιοτικού επιπέδου: σε κάθε πιθανή γωνία, τα αφεντικά άρπαξαν την ευκαιρία που τους προσέφερε η οικονομική κρίση για να επιβάλλουν αλλαγές στις εργασιακές συνθήκες προς όφελος τους.

Ταυτόχρονα, οι κρατικές παρεμβάσεις είχαν δείξει πως ακόμα και στην περίπτωση που κάποια μεγάλη τράπεζα ή κάποιος χρηματιστικός θεσμός θα βρισκόταν ξαφνικά αντιμέτωπος με μια πιθανή χρεοκοπία, δεδομένου πως οι αγορές ήταν ακόμα εύθραυστες και τα «τοξικά» κατάλοιπα ακόμα κόβαν βόλτες στην αγορά, η λύση ήταν ήδη στο τσεπάκι τους. Τα κράτη δανειζόντουσαν και ξόδευαν αφειδώς, με στόχο να αποτραπεί η κατάρρευση του ιδιωτικού τομέα: bail-outs να φάνε και οι κότες. Μοναδικό πρόβλημα στην αφήγηση αυτή: η αύξηση του δημοσίου χρέους. Μπροστά στην υποτιθέμενη σταθερότητα όμως που επέφεραν αυτές οι πολιτικές στην παγκόσμια οικονομία και τις αγορές της, το κόστος ήταν –προς το παρόν- αδιάφορο. Στην τελική, η αύξηση του δημοσίου χρέους μετακυλάει αποτελεσματικά και χωρίς άμεσα προβλήματα το κόστος της κρίσης στους φορολογούμενους –κατά βάση δηλαδή στους προλετάριους.

Οι διάφορες τράπεζες άρχισαν να αγοράζουν κρατικά ομόλογα αβέρτα, τα οποία θεώρησαν περισσότερο ασφαλή από τις «τοξικές» μαλακίες που αγόραζαν τόσο καιρό, καλύπτοντας έτσι δύο άμεσες ανάγκες: την απόκτηση αρκετών κεφαλαίων τα οποία ήταν πλέον απαραίτητα λόγω των περιορισμών που επέβαλαν οι χρηματιστικές αρχές, καθώς και το να πείσουν τους εμπορικούς εταίρους τους πως είχαν αρκετή εφεδρεία για να καλύψουν τίποτα ξαφνικές και αναπάντεχες απώλειες. Με τον ίδιο τρόπο καβατζωνόντουσαν και τα κράτη: σίγουρα πως θα βρουν αρκετούς αγοραστές για τα ομόλογα τους, εφόσον όλοι αγόραζαν, πίστεψαν πως βρήκαν και τον τρόπο να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματα τους. Στην χειρότερη περίπτωση, θα κατέφευγαν σε «ριζοσπαστικές» λύσεις τύπου quantitative easing, μια διαδικασία δηλαδή που οι κεντρικές τράπεζες ουσιαστικά τυπώνουν τα έξτρα χρήματα που χρειάζονται, πατώντας κάνα δυο κουμπάκια σε έναν υπολογιστή. 

Όλα καλά και όλα ωραία λοιπόν, μέχρι που διάφοροι θεσμοί τύπου ΔΝΤ, άρχισαν να προειδοποιούν πως η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ καιρό, καθώς η αύξηση του δημοσίου χρέους θα γινόταν επικίνδυνη μόλις θα άρχιζε η οικονομία να παίρνει τα πάνω της, για τον απλούστατο λόγο πως τα κρατικά ομόλογα θα άρχιζαν να ανταγωνίζονται άλλες μορφές επενδύσεων που, αν και λιγότερο ασφαλή, θα προσέφεραν καλύτερη απόδοση. Πρότεινε λοιπόν το ΔΝΤ την υιοθέτηση διαφόρων στρατηγικών εξόδου από τις πολιτικές που τόσα είχαν προσφέρει στην προηγούμενη περίοδο της άμεσης κρίσης, και πιο συγκεκριμένα, την σταδιακή μείωση των ελλειμμάτων.

Οι προτάσεις αυτές ενθουσίασαν αρκετούς. Μέσω των νέων στρατηγικών σχεδιασμών, πολλοί είδαν μια ευκαιρία να επιβάλλουν νέο-φιλελεύθερες πολιτικές σε διάφορα κράτη τα οποία δεν είχαν καταφέρει μέχρι στιγμής, για πολλούς και διάφορους λόγους, να τις προωθήσουν. Όπως και να έχει η αντιμετώπιση της κρίσης μέχρι εκείνη την στιγμή είχε δείξει την τρομακτική αδυναμία των προλετάριων να αντιδράσουν. Έχοντας επιβάλλει σημαντικές αλλαγές στον ιδιωτικό τομέα με μεγάλη ευκολία (1), η στιγμή έμοιαζε κατάλληλη για να επιβληθούν και αντίστοιχες ριζικές μετατροπές σε εκείνα τα κράτη τα οποία εξακολουθούσαν να διατηρούν ανεπίτρεπτες ισορροπίες μέσω των συνδικάτων και του ταξικού ανταγωνισμού στους μισθούς του δημοσίου, τις συντάξεις και τις κρατικές δαπάνες, καθώς επίσης και μια καθυστέρηση στις πολυπόθητες ιδιωτικοποιήσεις.

The Greek Pig 
Όταν στις αρχές του 2010 ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ πως, στην πραγματικότητα, το δημόσιο χρέος ήταν μεγαλύτερο από αυτό που είχαν δηλώσει οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι στους ευρωπαίους εταίρους, επικράτησε ένας μικρός πανικός. Προφανώς και οι αντιδράσεις αυτές ήταν σκηνοθετημένες για να δικαιολογήσουν τις επακόλουθες κινήσεις: το ποσοστό των «ψεύτικων» στοιχείων που είχε δώσει η ελληνική κυβέρνηση ήταν σχετικά αμελητέο συγκριτικά με το σύνολο του δημοσίου χρέους, και είναι επίσης σαφές πως όσοι κατείχαν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και καίγονταν για τις αποδόσεις τους παρακολουθούσαν από κοντά τις εξελίξεις, και είχαν σίγουρα μια αρκετά ξεκάθαρη εικόνα της πραγματικής κατάστασης. Αλλά τέτοιες λεπτομέρειες δεν είχαν σημασία εκείνη την στιγμή. Αυτό που είχε σημασία ήταν πως με ένα σμπάρο εμφανίστηκαν ξαφνικά πολλά τρυγόνια (2).

Η επίσημη αφήγηση έδινε πάσα για την εξιστόρηση και εγκαθίδρυση μιας αφήγησης που θα βόλευε τους πάντες –εκτός από τους μαλάκες τους προλετάριους. Τα γουρουνάκια του νότου, με πρώτο και καλύτερο γουρούνι την Ελλάδα, ήταν στην ουσία ψιλό-απατεώνες και ψεύτες, καθώς και τεμπέληδες που ξόδευαν παραπάνω από ότι παρήγαγαν. Ο κρατικός μηχανισμός δεν παρείχε πλέον καμία εγγύηση πως προχωρούσε στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που επέβαλλαν οι νέες συνθήκες, και από πλευράς εργασιακών συνθηκών παραήταν χαλαρός. Το γεγονός πως μέχρι και το 2009 υπήρξε μια (μικρή αλλά παρόλα αδικαιολόγητη) αύξηση μισθών στην Ελλάδα συμπλήρωνε το παζλ. Ένα μακρύ και οδυνηρό μαστίγιο ήταν απαραίτητο, και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να το επιβάλλεις από το να πείσεις αυτούς που θα το φάνε πως είναι για το καλό τους.

Παρόλο που πιθανότατα να υπήρχαν και άλλες λύσεις για να αντιμετωπιστεί αυτή η «ξαφνική» ανακάλυψη του ύψους του δημοσίου χρέους της Ελλάδας,  υπήρχε και ένας ακόμα πιο σοβαρός λόγος για τον οποίο το μαστίγιο έπρεπε να είναι τόσο οδυνηρό: υπήρχε σοβαρή αμφιβολία, κρίνοντας από τις επιδόσεις των κυβερνήσεων στο παρελθόν, και το επίπεδο τόσο του ταξικού ανταγωνισμού όσο και των ιδιαίτερων συνθηκών της ταξικής ισορροπίας στην Ελλάδα μέσω του διαδεδομένου πελατειακού συστήματος, του κατά πόσο μια κυβέρνηση θα κατάφερνε όντως να επιβάλλει τόσο δραστικές λύσεις χωρίς να υποκύψει στα προβλεπόμενες αντιδράσεις.

Μαζί με όλα αυτά, έχει μια σημασία να αναφερθεί πως το βασικότερο πρόβλημα του χρέους στην Ελλάδα ήταν, όχι το μέγεθος του, αλλά το γεγονός ότι ήταν κατά βάση βραχυπρόθεσμο. Ο μοναδικός τρόπος λοιπόν για την Ελλάδα να βρει τα απαραίτητα χρήματα για να αποπληρώσει τις άμεσες οφειλές ήταν να πουλήσει νέα ομόλογα με μεγάλη έκπτωση, προσφέροντας έτσι καλύτερη απόδοση στους αγοραστές. Αυτό όμως σήμαινε αυτομάτως την αύξηση του χρέους. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.

Τον καιρό που ακόμα συζητιόταν το αν θα επέλθει μια διάσωση για το πρόβλημα του ελληνικού χρέους, και αντιμέτωποι με τον κίνδυνο πως αυτή δεν θα ερχόταν άμεσα, διάφοροι μικρό-ομολογιούχοι άρχισαν να πουλάνε τα ομόλογα τους και διάφοροι άλλοι σπεκουλαδόροι άρχισαν να στοιχηματίζουν πάνω στην επικείμενη κατάρρευση. Αποτέλεσμα ήταν να πέσουν οι τιμές των ελληνικών ομολόγων. Αλλά: το θέμα των βραχυχρόνιων ομολόγων αφορούσε ομολογιούχους του ιδιωτικού τομέα. Γιατί στην πραγματικότητα, οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες που είχαν ελληνικά κρατικά ομόλογα δεν είχαν την επιλογή να τα ξεφορτωθούν, χωρίς να οδηγήσουν έτσι κατευθείαν σε αναγκαστική παύση πληρωμών το ελληνικό κράτος, το οποίο δεν θα μπορούσε να αντέξει μια τόσο απότομη πτώση στις τιμές. Αντιθέτως λοιπόν, οι μεγάλες τράπεζες πείστηκαν και από τις κυβερνήσεις τους τόσο να κρατήσουν τα ελληνικά ομόλογα όσο και να αγοράσουν νέα, χρηματοδοτώντας έτσι τις ανάγκες του ελληνικού κράτους (3).

Ήταν μονόδρομος τα μέτρα που πάρθηκαν τελικά; Από ότι φαίνεται όχι. Ακόμα και στα πλαίσια του ίδιου του συστήματος, και με στόχο την διαχείριση της κρίσης στην οικονομία και του επερχόμενου πανικού, θα μπορούσαν να έχουν παρθεί μέτρα άλλης μορφής. Παραδείγματος χάριν, θα μπορούσαν οι υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης να δανειστούν λεφτά από τις αγορές και να αγοράσουν ελληνικά μακροπρόθεσμα ομόλογα. Με αυτόν τον τρόπο θα πετύχαιναν 3 πράγματα: η Ελλάδα θα έκανε μια σχετική αναδιάρθρωση του χρέους της, ανταλλάσσοντας τα επικίνδυνα βραχυπρόθεσμα ομόλογα με μέσο/μακροπρόθεσμα. Αυτό θα απομάκρυνε τον άμεσο κίνδυνο παύσης πληρωμών. Και τέλος, η διαδικασία αυτή θα μείωνε το βάρος του ελλείμματος, διευκολύνοντας την Ελλάδα να αποπληρώσει το χρέος της. Ταυτόχρονα, επιτρέποντας στην ελληνική κυβέρνηση να αποπληρώσει τα βραχυπρόθεσμα, αυτομάτως μειωνόταν το ρίσκο των ευρωπαϊκών τραπεζών που είχαν ελληνικά ομόλογα.

Αυτή η λύση δεν θα χρειαζόταν καν «ριζοσπαστικές» λύσεις τύπου quantitative easing, παρά μόνο ενδο-κρατικές συμφωνίες, υπό το βλέμμα της ΕΚΤ. Όμως, η λύση αυτή ήταν αντίθετη με την υπάρχουσα νομοθεσία που διέπει την ευρωζώνη. Το άρθρο 125 της Consolidated treaty on the functioning of the European Union απαγορεύει τα bail-outs μεταξύ των κρατών-μελών (4), παρόλο που σε ειδικές περιπτώσεις, το  άρθρο 122 λίγο παραπάνω δίνει το δικαίωμα τέτοιου είδους παρεμβάσεων (5). Σίγουρα η οικονομική κρίση ήταν μια από αυτές. Και αν υπολογίσουμε το γεγονός πως η επιβάρυνση του ΑΕΠ των υπολοίπων χωρών της ευρωζώνης, ακόμα και στην ακραία περίπτωση που θα αγόραζαν όλο το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, ήταν της τάξεως του 2-3%, είναι εμφανές πως το κόστος ήταν πραγματικά ανούσιο. Μια τέτοια κίνηση επίσης θα έπειθε τις αγορές πως τα γουρουνάκια του νότου δεν θα οδηγούνταν σε παύση πληρωμών.

Διάσωση μεν, αλλά με κόστος δε.
Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε. Οι λόγοι είναι διάφοροι, και θα πρέπει ίσως ήδη να ξεκαθαριστεί ότι σίγουρα ένας από τους λόγους είναι πως και οι υπεύθυνοι διαχείρισης της κρίσης βαδίζουν σε μεγάλο βαθμό στα τυφλά. Αυτό είναι μια διαπίστωση που έχει μεγάλη σημασία και έχει σε μεγάλο βαθμό αγνοηθεί, ακόμα και από ριζοσπαστικές αναλύσεις. Προς το παρόν ας αναφέρουμε απλά πως μέχρι τώρα η αντιμετώπιση της κρίσης αποτελείται από μια σειρά προκάτ μέτρων (πετσόκομμα μισθών και δαπανών, ιδιωτικοποιήσεις, κτλ) τα οποία είναι πανομοιότυπα με αυτά που έχουν χρησιμοποιηθεί σε κάθε κρίση. Αλλά σε αυτό το θέμα, και στα συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτό, θα επανέλθουμε σε άλλο σημείο του κειμένου.

Σε ένα πρώτο επίπεδο ανάλυσης, ας πούμε πως ένας βασικός λόγος που δεν επιλέχθηκε αυτή η σχετικά ανώδυνη λύση μοιάζει να είναι η εξής συλλογιστική: οποιαδήποτε «λύση», έστω και πρόσκαιρη, για τα ζητήματα που αντιμετώπιζε η ευρωζώνη (και κατ’ επέκταση η παγκόσμια οικονομία), έπρεπε να συμπεριλαμβάνει όλες τις ευκαιρίες που δημιούργησε η κρίση. Ποιες ήταν αυτές: ασχέτως του τρόπου μέσω του οποίου θα επιλεγόταν να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του δημοσίου χρέους, της αποπληρωμής των ομολόγων, και της χρηματοδότησης των τραπεζών, η κρίση παρουσίαζε μια σχετικά αναπάντεχη ευκαιρία να επιβληθούν μέτρα λιτότητας άνευ προηγουμένου, σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Ως αντάλλαγμα για την «διάσωση» των ελλειμματικών κρατών, η ΕΕ και η ΕΚΤ θα επέβαλλαν δημοσιονομικές προσαρμογές σε όσα κράτη έκαναν μέχρι στιγμής τους κινέζους –δηλαδή θα επέβαλλαν μια αναπροσαρμογή που να συγκλίνει στους μέσους όρους που είχε επιτύχει η ευρωζώνη. Αυτός ήταν ο ρητός και αναμφισβήτητος στόχος του πρώτου Μνημονίου και όχι το πρόβλημα του δημοσίου χρέους. Όσοι έκατσαν τότε και το διάβασαν, μέσα στην αναμπουμπούλα και το σοκ που προκάλεσε η προσφυγή, θα το θυμούνται.

Η πολιτική που επιλέχθηκε είχε πολλαπλούς στόχους, γιατί αντιμετώπιζε και πολλαπλά ζητήματα. Πέρα από την Ελλάδα η οποία, ως αδύναμος κρίκος της Ευρώπης, ήταν αναγκασμένη να αποδεχτεί μια σειρά από μέτρα που μεταρρυθμίζαν ριζικά την οικονομική της πολιτική, είδαμε πως και άλλες χώρες της Ευρώπης προχώρησαν σε μέτρα λιτότητας σε μια διαφημισμένη καμπάνια να μειώσουν τα ελλείμματα τους, μέσω της μείωσης μισθών, συντάξεων και επιδομάτων, κρατικών δαπανών, και προχωρώντας σε ιδιωτικοποιήσεις. Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες όμως (τουλάχιστον προς το παρόν), στην Ελλάδα η επιβολή των μέτρων ήταν σχεδόν σίγουρο πως θα οδηγούσε (όπως και το έκανε τελικά) σε παρατεταμένη ύφεση της οικονομίας, σε μια υπέρ-διόγκωση του δημοσίου χρέους, και σε σταδιακή καταστροφή του οικονομικού ιστού της χώρας.

Παρόλα αυτά, επιλέχθηκε τελικά, και μετά από κάποιες μέρες σχετικής αγωνίας, η βοήθεια προς την Ελλάδα (με αντάλλαγμα την επιβολή πολύ αυστηρών μέτρων λιτότητας), καθώς και η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού διάσωσης, στην πολύ πιθανή περίπτωση που άλλα γουρουνάκια του νότου έφταναν σε παρόμοιο σημείο με την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα ήταν το ESM (European Stability Mechanism), ένας μηχανισμός που θα μπορούσε να λειτουργεί έξω από τις συμφωνίες που απαγόρευαν τα bail-outs. Προφανώς ήταν απαραίτητο να συνταχθούν ένα σωρό συγκεκριμένες οδηγίες που να διέπουν την λειτουργία αυτού του μηχανισμού, με στόχο να εξασφαλιστεί το γεγονός πως οποιαδήποτε χρήση του μηχανισμού θα συνοδευόταν από μια σειρά μέτρων λιτότητας.

Παρόλο που προς στιγμή φάνηκε πως, τόσο το πρόβλημα της Ελλάδας, όσο και η πιθανότητα να οδηγηθούν σε παύση πληρωμών άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης, αποφεύχθηκε, οι περισσότεροι διατηρούσαν τις αμφιβολίες τους. Το ESM ήταν ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, αλλά στην πραγματικότητα –εξαιρώντας την Ελλάδα, της οποίας το πρόβλημα ήταν ποσοστιαία πολύ μικρότερο από άλλες χώρες του νότου –εάν πράγματι άλλες χώρες έφταναν σε αντίστοιχα επίπεδα, το ESM παραήταν δυσκίνητο. Η επιμονή να ακολουθηθεί μια μακροχρόνια διαδικασία επιλογής των κατάλληλων συμφωνιών που θα καθοδηγούσαν την λειτουργία του μηχανισμού αυτού σήμαινε για πολλούς πως εάν, παραδείγματος χάριν, η Ισπανία (4ο μεγαλύτερο ΑΕΠ της ευρωζώνης) αδυνατούσε να αποπληρώσει δικές της οικονομικές υποχρεώσεις, το ESM θα έφτανε πολύ αργά.

Αποφασίστηκε λοιπόν να φτιαχτεί ένα προσωρινό, αλλά ταχύτερο, μέσο αντιμετώπισης τέτοιων κινδύνων. Αυτό οδήγησε στην δημιουργία του EFSF (European Financial Stability Facility). Αυτό θα λειτουργούσε ως αυτόνομη νομική οντότητα, θα παρέκαμπτε τους υπάρχοντες περιορισμούς της ευρωζώνης, και θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει άμεσα τα προβλήματα τα οποία όλοι περίμεναν πως μπορεί να εμφανιστούν από στιγμή σε στιγμή. Για αρχή, και μέχρι να οριστικοποιηθεί η πραγματική υπόσταση του ESM, το EFSF ξεκίνησε με μια μπάνκα 440 δις ευρώ (6), η οποία συμπληρώθηκε από άλλα 250 δις που υποσχέθηκε το ΔΝΤ.


(1) Για κάποιο περίεργο λόγο, υπήρχε (και υπάρχει ακόμα) η εντύπωση στην Ελλάδα πως ο ιδιωτικός τομέας ήταν ο επόμενος στόχος, μετά την «λεηλασία» του δημοσίου τομέα. Με αυτό το περίεργο συλλογισμό, μπορούσε κανείς να αγνοήσει το γεγονός πως οι συνθήκες εργασίας στον ιδιωτικό τομέα ήταν ήδη χειρότερες, αποτέλεσμα της αδυναμίας να δημιουργηθούν εστίες προλεταριακής αντίστασης απέναντι σε μια υποτίμηση και εκμετάλλευση, η οποία ξεκίνησε χρόνια πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. 

(2) Τα πρόσφατα στοιχεία που βγήκαν στην δημοσιότητα και καταγγέλλουν πως υπήρχε μια συνειδητή αλλοίωση των στατιστικών δεδομένων της Ελλάδας, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η προσφυγή παρουσιάζοντας μια εικόνα καταστροφής, απλά επιβεβαιώνουν κάτι που ήταν πολύ πιθανό αλλά χάθηκε μέσα στο πατατράκ των ημερών.



(3) Στην διαδικασία πειθούς για αγορά ομολόγων, ή και στην διαδικασία της τρελής σπέκουλας, σημαντικό ρόλο προφανώς έπαιξε και ένα «τυχαίο» παραθυράκι που άνοιξε η ΚτΕ. Βλ. το πολύ κατατοπιστικό άρθρο του techie chan εδω.

(4) Article 125, (ex Article 103 TEC), Section 1: The Union shall not be liable for or assume the commitments of central governments, regional, local or other public authorities, other bodies governed by public law, or public undertakings of any Member State, without prejudice to mutual financial guarantees for the joint execution of a specific project. A Member State shall not liable for or assume the commitments of central governments, regional, local or other public authorities, other bodies governed by public law, or public undertakings of any Member State, without prejudice to mutual financial guarantees for the joint execution of a specific project.

(5) Article 122, Section 2: Where a Member State is in difficulty or is seriously threatened with severe difficulties by natural disasters or exceptional occurrences beyond its control, the Council, acting by a qualified majority in a proposal from the Commission, may grant, under certain conditions, Community financial assistance to the Member State concerned.

(6) Η λειτουργία του EFSF ήταν η εξής: είχε την δυνατότητα να δανείζεται από τις αγορές, και οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης δεσμεύονταν να αποπληρώσουν αυτά τα δάνεια –με αρχικό όριο στα δάνεια τα 440 δις ευρώ. Τα χρήματα που θα δανειζόταν θα δίνονταν στις χώρες με οικονομικές δυσκολίες, ή αλλιώς θα χρησιμοποιούνταν για να αγοράσουν ομόλογα των χωρών αυτών. 



Προηγούμενα μέρη του κειμένου:
Armageddon time is coming soon: μέρος τρίτο




τα αυτοκίνητα, οι βόμβες και ο κινηματογράφος συγκρατούν το όλον