17 Απρ 2014

τύλιγουν σύρματα στις ερημιές



Σχεδόν αυτόματα με την προβολή του "Φασισμός ΑΕ", διαβάσαμε την ενδιαφέρουσα κριτική του Άκη Γαβριηλίδη, την οποία και εκτιμήσαμε καθώς έμοιαζε να αγγίζει δικές μας αμφιβολίες και προβληματικές σχετικά με το ντοκιμαντέρ. Δεν πέρασαν πολλές μέρες όμως και ένα δεύτερο κείμενο του ΑΓ εμφανίστηκε, το οποίο μας ανάγκασε να επαναπροσδιορίσουμε την αρχικά θετική οπτική. 

“Η κάθε άρνηση βεβαιώνεται κάπου αλλού”, είχε πει ο Ζιλ Βολμάν, και αυτή η σχεδόν ταυτολογική πρόταση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όταν εξετάζουμε αρνήσεις. Ρωτάει κάτι πολύ απλό: τι εναποθέτει ως “θετικό” η κάθε άρνηση; Διαβάζοντας λοιπόν το καινούριο κείμενο του ΑΓ καταλήγουμε πως τελικά το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει με το "φασισμός ΑΕ", και το οποίο πρόβλημα βαφτίζει "οικονομισμό", είναι στην πραγματικότητα η υποβόσκουσα -ή και ξεκάθαρη- ταξική ανάλυση που εμπεριέχει.

Σύμφωνα με τον ΑΓ, η ταξική προσέγγιση δεν είναι παρά μια "ηθικολογική επίκληση αφηρημένων αρχών", στην οποία αντιπαραθέτει το γεγονός πως "...ο φασισμός είναι κακός [..] καθαυτός, [...] επειδή έφερε πάντοτε μόνο μίσος, μαυρίλα και θάνατο". Στο cognord βέβαια, δυσκολεύομαστε να καταλάβουμε με ποιο τρόπο ο ΑΓ οριοθετεί τους όρους "μίσος, μαυρίλα και θάνατο" εκτός κάποιου ηθικού (για να μην πούμε ηθικολογικού) πλαισίου, πόσο μάλλον όταν βαφτίζει την ταξική σκοπιά ουσιο-κρατική. Στο θεωρητικό πλαίσιο που βαδίζει ο ΑΓ προφανώς οι έννοιες του μίσους ή της μαυρίλας δεν είναι αφηρημένες (είναι άραγες συμπαγείς, συγκεκριμένες και α-στορικές;), ούτε και ηθικές.

Σκιαγραφώντας την “άρνηση” των πακτζήδων απέναντι στους νεοναζί, ο ΑΓ επινοεί και μερικές αρνήσεις ακόμα, τις οποίες μοιάζει να δομεί κατά το δοκούν. Έχει σημασία λοιπόν για τον ΑΓ το γεγονός πως οι παοκτζήδες “εμφανίζονται [ως] κάποιοι που δεν δηλώνουν αριστεροί, αλλά δηλώνουν αντιφασίστες", καθώς μια τέτοια οπτική τους γλιτώνει από τις ουσιοκρατικές λούμπες της αριστεράς (την οποία περιγράφει πότε ως ταξική, πότε ως χατζησταφενική και άλλοτε ως ΚΚΕ). Ενδιαφέρον, δεν λέμε, που δομείται ένας “αντιφασισμός” εκτός αριστερής ή αντι-καπιταλιστικής πλεύσης, αλλά είναι όντως εκτός ουσιοκρατίας; Για τον ΑΓ είναι: "Η κοινότητα αυτή δεν είναι ένα ομοιογενές σύνολο μελών που στο καθένα από αυτά είναι παρούσα μία κοινή ιδιότητα· αυτό που τους συνδέει είναι μια διαφορά, μια έλλειψη, και όχι ένα κοινό κτήμα" (δική μας έμφαση). Και λίγο παρακάτω, διαβάζουμε ξανά τον ΑΓ να προσδοκά (ή και να βλέπει ήδη) "έναν αντιφασισμό που να είναι ο ίδιος μη ουσιοκρατικός, που να αφήνει έμπρακτα χώρο στις ταυτότητες –και τις ετερότητες- να αναπνεύσουν, να μην τις στριμώχνει κάτω από ένα ηγεμονικό σημαίνον, να μην τις πνίγει κάτω από μία καθολική και κοινή ιδιότητα." Μακάρι, θα έλεγε κάποιος που πιθανότατα θα καλωσόριζε μια τέτοια μη-κοινότητα. Wishful thinking όμως είναι αναγκασμένος να πει κάποιος πιο προσεκτικός, και τελικά ακόμα και ο ίδιος ο ΑΓ, ο οποίος λίγο πιο πάνω έγραφε πως "στο λόγο [των παοκτζήδων] ασφαλώς είναι παρόν ένα ηγεμονικό σημαίνον. Αυτό είναι ο ΠΑΟΚ." Για κάποιο λόγο αυτή η επισήμανση (αρκετά ουσιοκρατική θα έλεγε κάποιος καχύποπτος) ξεχάστηκε στην αμέσως επόμενη παράγραφο, και αφέθηκε να συνυπάρχει ίσως με την ελπίδα πως μια τέτοια αντίφαση ξεχνιέται στο βαθμό που απλά εμφανίζεται αδιάφορα.

Ίσως κιόλας επειδή αυτή η αντίφαση θα εμπόδιζε πραγματικά την περαιτέρω ανάλυση πως ο αντιφασισμός των οπαδών απαλλάσσει “μία έννοια από το φορτίο που τη συνόδευε μέχρι τώρα και ανοίγ[ει] τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί με νέους τρόπους”. Τολμούμε μάλλον να ισχυριστούμε πως ο ΑΓ δεν πρέπει να έχει πάει στο γήπεδο ποτέ· γιατί αλλιώς θα είχε μια (έστω συγκεχυμένη) εικόνα πως η τοποθέτηση της ομάδας “πάνω από όλα” είναι κατεξοχήν στοιχείο της οπαδικής ιδεολογίας. Όχι όμως επειδή απορρίπτεται έτσι μια “ουσιοκρατία”, αλλά γιατί έτσι επαναπροσδιορίζεται η “συμμετοχή” του οπαδού στην θεαματικη αυτή μηχανή-κέρδους (το “ηγεμονικό σημαίνον” ΑΕ στις ομάδες προφανώς δεν τον ενοχλεί όσο το ΑΕ του ντοκιμαντέρ του χ/στεφάνου), της οποίας τις ισορροπίες και την αναπαραγωγή θα μπλόκαραν ξεκάθαρες πολιτικές πεποιθήσεις (είτε φασιστικές είτε αντι-φασιστικές). Από εκεί προκύπτει η “α-πολίτικη” στάση της πλειοψηφίας των οπαδών (και σε μερικές περιπτώσεις μετόχων), και όχι από μια κριτική επεξεργασία της αριστερής ιδεολογίας (με την οποία μπορεί και να συμφωνούσαμε, αν δεν κουβαλούσε παραμάσχαλα μια φετιχιστική άγνοια ή και καλλωπισμό του οπαδικού σύμπαντος).

"Ποιο είναι το πολιτικό αποτέλεσμα ενός τέτοιου ισχυρισμού", πως δηλαδή "το φασισμό τον φέρνει ο καπιταλισμός"; ρωτάει ο ΑΓ. Ποιο είναι δηλαδή το συμπέρασμα όταν ο αντιφασισμός επικαλείται μια ταξική προσέγγιση στο πρόβλημα του νεοναζισμού; Ο ΑΓ μας λέει ξεκάθαρα πως "η "ταξική ανάλυση" περιορίζεται σε μία ταξινόμηση των ανθρώπων σε στρατόπεδα και σε μία αυτόματη συναγωγή κάποιων ήδη γνωστών αναγκών και συμφερόντων που χαρακτηρίζουν το καθένα απ' αυτά". Έναντι, σαν βεβαίωση της άρνησης του δηλαδή, ο ΑΓ τοποθετεί μια “μη-κοινότητα” που ακούει στο όνομα ΠΑΟΚ (η οποία από ότι φαίνεται δεν έχει "γνωστές ανάγκες και συμφέροντα"), μια “μη-ουσιοκρατική, μη-ταυτότητα” του μετανάστη (που “δεν υπάρχει αλλά αφορά πολλούς”), μια “μη-αφηρημένη” (φυσικο-βιολογική ίσως;) προσέγγιση πως τον φασισμό πρέπει να τον μισούμε επειδή φέρνει “μίσος, θάνατο και μαυρίλα”.

disclaimer: μακριά από εμάς αναλύσεις που υποτιμάνε το φαινόμενο του φασισμού και της ΧΑ, ορίζοντας μια όντως μηχανιστική αντίληψη και ένα πραγματικά αφηρημένο προλεταριάτο ως αντίβαρο, με τα συμφέροντα του οποίου πρέπει να ταυτιστούμε όλοι για να καταπολεμήσουμε τις απάνθρωπες εκφράσεις του καπιταλιστικού κόσμου. Αλλά, δυστυχώς για τον ΑΓ, η ταξική προσέγγιση δεν είναι κτήμα ούτε του ΚΚΕ, ούτε και του χ/στεφάνου. Απέναντι στον αχυράνθρωπο που δημιούργησε (και όντως μέρος της κριτικής του, ειδικά στο πρώτο κείμενο, είναι πολύ απαραίτητη) είναι σχετικά ευκολότερο να αντιτεθεί ένα ριζοσπαστικό βλέμμα. Αλλά η εμμονή της μεταμοντέρνας οπτικής που ξερνάει όταν ακούει την λέξη “ταξικό”, ή ακόμα περισσότερο την λέξη “ολότητα”, δεν είναι τελικά παρά ένας φετιχισμός που εισάγει από την πίσω πόρτα ένα σκασμό ηθικολογίες τις οποίες, επειδή τις λούζει με καινοφαινείς και δυσνόητους όρους όπως “désœuvrement”, πιστεύει πως ξεφεύγει από επικίνδυνες “ουσιοκρατικές” αντιλήψεις. Από την δική μας πλευρά, δυσκολευόμαστε να φανταστούμε κάτι πιο “ουσιοκρατικό” από την συγκεκριμένη ηθική.
τα αυτοκίνητα, οι βόμβες και ο κινηματογράφος συγκρατούν το όλον